Digitized by tiie Internet Arciiive

in 2010 witii funding from

Boston Library Consortium IVIember Libraries

http://www.archive.org/details/tractatusdebenedOOwycl

Cractatu0 ne iBenetiicta Jncarnacione.

ta<5k^^|ft5t^c^ 1^4» 2*(f?f^q:^^tJt»trttii v^ tfe^ ^ fb-liitt^f Wte t^irtf «^4*^4- 4^ vt^ ttic

^ofrr" mC' «^ m;^«' t |;pt* qj^ ct»»^ fp CTnrvcpo v;pt

t«5q^<5Jmi^ifttt^(pw^4p ^«S^m^^^S^^^^'

«i^ ^monvw^^^flr^nt^^^^ltttReSrc^

sArt^m^f^ ^ ^ctrt^ c^rtT tttAttvd* T5r^«ta /ftTW-/t>tSi*5 <^ttit 4av<^An4«> ^^ti^jayftlr^mtj^^^

4^ <»?f^tT^ttt^Vt%<^OA(f5(JJt-^tft-^,^UTTtiAtfr

W^^ Ji>^. l ^» 4^tttivu>i trte S 4^ dv^i^tf^tff ^ '

3loI)anms ajaptUf

Ctactattt^ tre JJenetitcta 3Jneatnaetone

NOW FIRST PRINTED

FROM THE VIENNA AND ORIEL MSS.

AND EDITED

WITH NOTES AND INDICES

BY

EDVAED HAEHIS, M.A.

LINCOLN COLLEGE, OXFORD.

LONDON:

PUBLISHED EOR THE WYCLIF SOCIETY,

BY TRtJBNER & 00., LUDGATE HILL, E.C.

MDCCCLXXXVI.

JOHNSON REPRINT CORPORATION MINERVA, G.m.b.H.

NEW YORK AND LONDON FRANKFURT AM MAIN

f

(3R.

BOSTON COLLEGE OBRSEIY

CHESTNTTi" HILL, MASS.

1967

First reprinting, 1966

Printed in the United States of America

CONTENTS.

PAGE

Pkepaci

vii-xxviii

I. Atjthenticity ....

vii

II. Date .....

viii

11]

. Transmission

X

I^

. SUBJECT-MATTEE AND StYLE .

XX

TRACTATUS DE BENEDICTA INCARNACIONE.

Peologus ......

1

Chapter I. . . . , . i

3

II. . . . .

13

III. ....

28

IV. . . . . •

49

V. .

65

VI. . . . . .

85

VII.

105

VIII. .....

123

IX. ....

142

X

160

XI. . . . .

185

XII. .....

. 201

XIII. . .

216

NOTES .

.

. 233

Index

I. References to Holy Scripture .

253

?> -^

-1. References to other Authors

. 257

„ 1]

I. Rarer Latin or Greek Words .

264

„ I

V. General .....

. 266

PREFACE.

I. Tlie treatise De Incarnatione Yerbi now first printed in this volume is the unqiiestioned work of WjT-clif. The style is i-inmistakeably his, the phraseology often identical with that used by him in other works, and the substance agrees with what he maintains elsewhere. Moreover, besides the quotations of this book in the De Veritate S. Scripturae and the De Universalibus, noted by Dr. Shirley in his Catalogue, it is expressly referred to in the Trialogus (p. 22o, Lechler), and is quoted in the De Ecclesia, p. 126 in Dr. Loserth's recently printed edition. Furthermore, Walden, in his Doctrinale Fidei, writing within forty years of Wyclifs death, quotes several passages from various parts of the book. These and other coincidences will be found in the Notes at the end of this volume.

By way of more direct external evidence the three Vienna codices bear Wyclifs name in the Incipit or Explicit or in both. In the margin of the Oriel codex ' W. de Incarnatione Verbi ' is written in the top right-hand corner of each leaf, in a hand con- temporary or almost contemporary with the copyist's, i.e. about A.D. 1400 ; and there are besides in the margin of the same MS. two special notes of the same date connecting the text with Wyclif. One is a marginal note on fol. 225d, on a line with page 113, line 28, in this edition, ' Nota exposicionem in de materia et forma cap secundo secundum Wyclif,' ^ which is the

> See facsimile specimcn page at the bcginning of this volume.

Vm PREFACE.

onl}^ appcarance of the autlior's name in ihll in thc Oriel codex ; and the other, also a marginal note. fol. 234«, on a line with page 221, line 18, in this edition, * sententia Johis.'

The absence of Wyclifs name from the beginning and end is probably due to prudential reasons, in view of the Lollard perse- cution : just as a sirailar cause led to the strange misplacement of the letters in the several words of the Incipits and Explicits in many of the Polemical Tracts, as shown by Dr. Buddensieg.

II. The treatise then being- unquestionably written by Wyclif, to what time of his life does it belong ?

There is no reason to question that Shirley was right in as- signing it to the group of works written before a.d. 1367. The absence of any allusion to political matters, of any reference to reforming ideas as to the hierarchy or the religious orders, and the Eucharistic theory here adumbrated, all point to an early date. The author is still the theologian of the schools ; he is not yet the politician, or the reformer. But some of the views which he propounds are already branded as heretical, e.g., page 25 top, Obicitur quod dico horribilius Arianis quia dico Christum esse materiam primam et sic abiectissimam creaturum.

This figures as the fifth of the ' haereses quas primo jactavit in aera,' but which, according to Fasciculi Zizaniorum, p. 2, did not attract notice until their author became Doctor of Divinity at Oxford. Besides the fifth in this list those ' haereses ' numbered 3, 4, 6, and 7, are all enunciated in this treatise, and all main- tained by Wyclif in the face of opposition. If Walden, or who- ever may be the author of the narrative in Fasc. Zizan., is right in stating that these doctrines of Wyclif were not opposed until their author becarae doctor of divinity, ' cathedrara doctoris audax arriperet,' it seems to follow that the treatise in its present form belongs to the early days of his doctorate. Shirley, in his Preface to Fasc. Zizan., gives good reason for fixing the date of

rHEFACE, IX

tlie doctorate at about a.d. 1363. This year then will be the earliest possible date for the treatise. And this conclusion is confirmed by the position taken up here on the Eucharist. Wodeford, quoted by Shirley, Fasc. Zizan. p. xv, note 4, and by F. D. Matthevv, English Works, p. xxiii, notes three stages of opinion in Wyclif on this subject. 'Alias dum esset praedictus magister Johannes sententiarius Oxoniae, ac etiam baccalarius responsalis, publice tenuit et in scholis quod licet accidentia sacramentalia essent in subjecto, tamen quod panis in consecra- tione desinit esse. [This is the then prevalent Eoman doctrine of Transubstantiation pure and simple.] Et cum multae quaes- tiones essent sibi factae quid esset subjectum illorum accidentium, primo per tempus notabile respondit quod corpus mathematicum. [This was an attempt to reconcile the received doctrine with reason and such science as he possessed.]^ Et posterius post multa argumenta sibi facta contra hoc respondit quod nescivit quid fuit subjectum illorum accidentium, benfe tamen posuit quod habuerunt subjectum. [This is pretty much Wyclifs position in this treatise, page 190, line 23 seqq., although in the same passage he adopts the word ' transubstantiatio,' and still speaks of the celebrant priest as ' conficiens,' page 44, line 2.] Nunc in istis articulis et sua confessione ponit expresse quod panis manet post consecrationem, et est subjectum. accidentium.' This is open denial of Transubstantiation. Dr. Shirley says : " We have here three stages of opinion ; the first while he was Master of Arts and Bachelor of Divinity ; the second when he became Doctor of Divinity ; the third from the Confession of a.d. 1381." All this points to the conclusion that this treatise belongs to the beginning of WycTifs doctorate : and for the reasons given by Shirley this cannot be later than a.d. 1367. It belongs there- fore to the four years immediately preceding that date. There being cross references between the De Universalibus and our

1 Compare p. 191, 11. 10-16.

X PREFACR.

treatise, it is not possible to state their relative dates : and as yet tbat treatise is unedited. Possibly wben tbis and tbe De Anima and otber early pbilosopbical treatises are edited, more precision may be attainable. This much is certain tbat our treatise is tbe work of tbe Oxford Realist tbeologian, wbose mind is already awakening to great difficulties underlying current conceptions, but bas not yet been urg-ed forward by conviction or circumstances to any direct opposition to tbem. And tbere is tbis special point of interest in tbis book that it is a specimen from a period of Wyclifs development bitberto unrepresented in any printed work.

III. How and in wbat form has tbis treatise been transmitted to us ?

So far as is known at present tbe following extract from Sbirley's Catalogue, p. 6, exbausts tbe list of existing codices : —

1. Vienna, ccclxxxiv.' ff. 75-104.

2. „ ccclxxxvii. ff. 37-110.

3. „ cccciv. ff. 115-157.

4. Oriel CoU. Oxford, xv. ff. 117-235.

5. Bib. Reg. 7. B. iii. imperfect.

Tbese five codices bave all been made use of for this edition. Tbey are referred to bencefortb as follows : —

1 . Yienna as A. 3. „ B.

2. „ C. Oriel 0. Bib. Eeg. M.

I proceed to give some account of each. And first of the three Vienna MSS., the following report is supplied by Dr. Ilerzbergfraenkel, who kindly undertook to examine them for tbe purpose.

' Since Shirley's catalogue the Vienna Library of MSS. has been renumbered.

PREFACE. XI

A. Cod. Vindolj. 1387, membranaceus, fol. ; 215 folia. Singula folia in quaternas columnas, paginae in binas, divisa sunt. In fol. TSa — 104c. Tractatus de Incarnacione continetur. Pulchra scriptura unius per totum tractatum manus, seculi 14* exeuntis vel ineuntis 15* esse videtur. Notae et glossae in marginibus variis manibus adjectae sunt. Praecedunt prologum haec verba rubris scripta litteris : Prologus mgri Johls de Incarnacione. Eodem colore titulus ipsius tractatus excellit. Explicit prologus. Incipit de Incarnacione Capitolum primum. Litterae initiales capitulorum sunt omissae vel potius nondum depictae, in lacunis enim parvula signa miniatori litteram ponendam indicant.

Notarum marginalium triplex distinguo genus praeter paragraphos A, B, etc, quibus capitulum primum in minores dividitur partes : (a) correcturae, voces in textu omissae vel a textu discrepantes saepe alia manu scriptae ; (b) argumenta brevia textus vocabulum signifi- cantissimum repetentia ; ad exemplum fol. 75b. (cap. I. p. 3, 11. 9, 10) in margine Somo perfectus, Augustinus : vel etiam (c) argumenta majora in tractatu dicta paucis verbis exprimentia et haud rarenter quasi glossantia; ad exemplum ad Cap. I. p. 3, 1. 21 seqq. Creaturam Christum asserentes sicut et negantes quomodo sunt intelUgendi ; ad p. 8, 1. 8 seqq. Persona hominis sifiat ex corpore et anima non videtur disiincta ah (h)unitate integra et completa facta ex eisdem.

Notae sub (b) et (c) specificata diversis et inter se et a textu manibus scriptae sunt ; nonnullae speciei glossae in pedibus foliorum ita positae sunt, ut, si eas legere velis, codicem perverse tenere cogaris.

Cod. 1387 praeter tractatum de Incarnacione haec continet : ff. 1-75. Wycliffi De Eucharistia (2° tract.), et De Trinitate : ff. 104-215 ejusdem Epistolae octo, De Mendaciis, Descripcio fratris, Conclusio de officio regis, De IV imprecacionibus, De solucione Satane, De purgatorio, De Clavibus ecclesie, De tribus partibus ecclesie, De sentencia incarcerandi, De condemnacione 1 9 questionum, De vaticinatione, De dotacione ecclesie, Speculum secularium domi- norum, De paupertate Christi, Ad parliamentum regis, Super Matthaei 21, De Antichristo super Matthaei 24, Dialogus, Trialogus.

B. Cod. Vindob. 4307 chartaceus, folia 242, 4to. Eolia 115-157 tractatum de Incarnacione continent. Scriptura parva sed distincta : ut in fine elicitur anno 1433 exaratus est. Titulus rubris scriptus litteris : Incipit tractatus de incarnacione mgri Jo. Wyhleph. In margine ; Prologus. In fine prologi : Capitolum primum. Multae paginae in frontibus d' incarnacoe m" Jo. Wy. vel numeros capitulorum

Xil PREFACE.

exhibent. Litterae initiales prologi et primi capituli variis coloribus sed pessimi gustus depictae ; ceterae plerumque desunt et eodem ut in A. codice 1387 modo indicatae sunt. Notae marginales rarae et nuUius momenti non consonant glossis Cod. 1387.

Codice 4307 continentur Johannes Ssarp Tractatus De Anima : Joh. "Wiclef De Composicione hominis. Idem De TJniversalibus. Idem de Incarnacione. Tractatus De ente in communi. Tractatus De Ente in particulari.

C. Cod, Vindob. 4504 chartaceus. 153 foU. 4to. Fol. 37-1105 tractatum de Incarnacione continent. Scriptura codici 4307 fere coaeva. Titulus, litterae initiales, notae, marginales desunt. De Bened. Inc. Jo. Wihlif a, manu sec. 17 in initio tractatus scriptum ex Explicit desumptum est. Capitula partim alia manu numerata, partim numeris carent. In marginibus paucas invenis correcturas, in f. 66a corrige in margine scriptum est. Codicem nihilo minus diligentem definitivamque perscrutationem evitasse multae textus lacunae non expletae satis demonstrant. Duodena folia quatemionem constituunt ; in fine folii 12* numerus ponitur, primus fol. 485, secundus 605, etc.

Codex 4504 continet infra scriptos Joh. "Wiclefi tractatus : De Simonia, De Incarnacione, Sermo super illud probet autem se ipsum homo, Epistola pape Urbano missa, De Composicione. In folio non numerato inter thecam et fol. 1, manu seculi 15', Hic de composicione hominis non est examinatus.

Ex Explicit hujus codicis R. Beer titulum tractatus in Be Benedicta Incarnacione'^ transformavit. Sed optimus codex A. 1387, ut etiam B. 4307, Be Incarnacione tantum scribunt, et nullam video causam quare notulae illi sine dubio non ab auctore factae sed a scriba additae, major fides sit attribuenda.

De codicum A, B, C affinitate. •

Cum tres codices Yiennenses tractatum De Incarnacione continentes per omnes suas partes verbo tenus conferre magnum opus et inutile esset, capitula tantum in paginis impressis 1-13 et 65-70 contenta et hic ibique nonnullos locos minus extensos diligenter et accurate comparavi. Quae inde resultent, paucis verbis dicam.

Codices A, et B, et C unam textus recensionem repraesentant a codice Oxoniensi non mediocriter discrepantem. A veracissimum esse ex comparacione cum reliquis manu scriptis facile demonstratur ; omnes enim fere B et C differenciae aut nullius momenti sunt, aut

1 V. Note, p. 233.

PREFACE. XIU

sensum deteriorant. Sed qualis horum trium codicum sit affinitas, minus evidenter definiri potest. B et C es A desumptos esse haud probabile mihi videtur. Nam in A gradum (p. 3, n. 7), sic (p. 4, n. 5), infirmum (p. 6, n. 3), finaliter (p. 12, n. 14), pure (p. 12, n. 15), racionahiliter (p. 66, n. 13 et saepius), similihus (p. 69, n. 1), ita distincte scripta sunt, ut scriba codicis B nullo modo gaudium, sicut, infirmius, faciliter, purus, racionaliter, suhstancialihus legere potuisset. Ex quibus concludo codices A et B ex eodem exemplari descriptos esse, A majori cura, B minori diligentia adhibita.

Codex C nondum finaliter correctus paucis locis ab A differt, quarum lectionum variantia ex defectu manus corrigentis sufficienter explicari potest. Nihilo minus et hic probabilius mihi e communi cum A et B fonte derivari videtur."

The following account of the codex in the British Museum is supplied by Mr. F. D. Matthew, who kindly collated my proofs with this MS., and thereby gave valuable assistance in cases of difficult readings. Moreover, the knowledge of the contents of this abstract or summary proved to me of great assistance in iinding the main thread of thfe argument, and in breaking up the text into paragraphs.

M. Bib. Reg. 7, B. iii. Casley's Catalogue gives the contents thus : —

1. Gulielmi "Wodeford de Sacerdotio Novi Testamenti Liber,

aKe(f)aXo<s. chartaceus. 2. Quaestionum 72 de Eucharistia Liber.

3, Johannis Wycliff de Incarnatione Yerbi Liber.

4. ■ Confessio de Eucharistia.

5. Assertiones ejusdem 24 damnatae.

6. Thomae Winterton contra Confessionem "Wiclevi, Liber.

It will be seen that all the contents relate to Wyclif ; they have probably been always together, and are not a fortuitous concourse of tracts, although the present binding is only about a century old.

The volume is a folio of 85 leaves, about 11^X8 in. Casley de- scribes it as ' chartaceus ' ; it is in fact made up of quires of 7 or 8 leaves, in each of which the outer leaves are parchment, the rest stout paper. The only exception to this arrangement is that at the end of the tract Quaestionum 72, only two leaves (64, 65) are of paper, and the De Incarnatione begins a new quire with a leaf (66) of parchment.

XIV^ ■PKEFACE.

The book is incomplete, having on its last page the beginning of a tract on the poverty of Christ.

The ■writing varies very much in the volume ; some parts being inuch. clearer and more careful than cthers. The worst is the De Incarnatione, which is written very hurriedly, with excessive con- tractions. The lines are generally crooked and very close together. Some parts of the first treatise {JDe Sacerdotio) are almost as bad.

The relation of the MS. to the text of our tract is curious. Yery much is omitted, and the joining words and clauses of sentences are commonly altered, while on the other hand long passages are given verbatim from a good text.

I was at first inclined to hope we had here the notes of a pupil who had heard the Be Incarnatione as lectures, hut I now take this copy to be a summary made from a MS. for the use of the writer. The parts copied contain the main course of the argument, the omissions being chiefly of illustrations and authorities cited. A listener would he less choice in his selection and less full in the pieces given. More- over, the best judgments I can obtain say that the writing is not of Wyclifs time, hut of the fifteenth century.

0. Cod. Oriel. XV. The Oriel MS. is found in a volume thus described in Coxe's Catalogus Codd. MSS. Orielensis : —

XY. Memhranaceus, in folio grandiori, ff. 279, sec. xiv. exeuntis, hinis columnis exaratus.

1. Eicardi Badulphi, Armachani, opus in P. Lombardi Sententias,

in quaestiones xxix. distributum, praevio sermone super idem, f. 1.

2. Roberti Holcoth quaestiones in Sententiarum libros. in calce

Laus tibi sit Christe quoniam liber explicit iste, Mentem scriptoris salvet Deus omnibus horis.

3. Quaestiones duodecim magistri Nicholai Aston Oxoniae dis-

putatae, fol. 202.

4. Tractatus de communicatione idiomatum in capitula viginti

distributus, fol. 214b. •5. W. [an Jo. Wycliffe] tractatus de Incarnatione Yerbi, capitulis tredecim, fol. 217. Incip. "Prelibato tractatu de anima qui introductorius est propter incarnacionis mesterium."

PREFACE. XV

6. [_Rogeri ?] Swinesliead Quaestiones super Sententias ; in calce mutil, fol. 235.

This copy is undoubtedly of the date assigned in the Cata- logue, i.e. about a.d. 1400. The ornamentation and hand- writing is distinctly English as one would expect. The initials are delicately drawn and of simple design, consisting of leaves of flowers, but no heads of animals ; and there is no pretence to a high standard of illumination. The material is vellum^ and is in good preservation, but little stained. The height of the page is 42i centimetres, the breadth 30 : the height of column 31, breadth 8f ; interval between columns 1| centi- metres. This gives a handsome margin. There are 72 lines in each column, written on very faint lines ruled in red. The large initial beginning the treatise, extending with its flourish, Irom the top to the foot of the column, is in blue and vermilion : as also are the smaller initials at the beginning of each chapter. Paragraphs are marked with coloured initials alternately blue and vermilion. At the top of right-hand margin of each leaf is written W. de incarnatione Yhi ; there is no other title. There is in the margin in parts a fltful kind of analysis of the text ; but this is not continuous, nor always correct. Besides this, occasionally the name of some author quoted in the text is written in the margin, and such remarks as ' nota bonam rationem,' * argumentum bonum.' To two such comments of special interest I have called attention above, pp. vii, viii. From the top of fol. 229 (p. 194, 1. 30 of this edition) the numbers of the imperfect numerical analysis are framed in red, thus jCa™ 12™|, and from the same point the longer notes are generally under- lined in red.

The punctuation is scanty and worthless, except in the case of paragraphs, which generally correspond with a new sentence. Only fresh chapters begin with a new line : there is no other break in the text; and the breaking up in this edition has been

XVI PREFACE.

done on my own responsibility, and was a matter often of donbt aud difficulty. This MS., kindly lent me on two occasions for considerable periods by the Provost and Fellows of Oriel, I copied carefully ; and have since collated my copy, and lastly the printed text and notes with it.

The Vienna Codex A. was copied for me with great care by Mr. Rudolph Beer, who also collated B and C, and supplied me with their variations : my proofs have been returned to him for a second collation. In this respect, therefore, every- thing' has been done which which could be done to secure the result aimed at, that is, that this edition should place the reader in possession of the facts.

As to the construction of the text, although naturally inclined to lean on the one English copy 0, with which alone I was personally familiar, yet after comparing its readings in many places with those of A, B, C, I did not feel justified in taking the easier and less responsible course of printing the text either of 0 or of any one of the codices, and appending the variant readings of the rest in the margin : but it seemed best to select from all the materials at command, including the fragmentary Codex M, what appeared to be in each case of discrepancy the best reading, and to place that on the page, noting at the foot the alternatives supplied by the other MSS. And in this I had Lechler's Trialogus as a precedent. In very few instances, never without a statement at the foot, have I departed from tlie authority of the MSS. entirely. Hence, wherever I am right, the reader's purpose is served ; he has before him the best text; where I am wrong, he has at hand the materials for a more correct judgment.

For the sake of completeness I have made no distinction between important and unimportant variations, and have placed all readings of A, B, C, 0 not embodied in the text into the notcs at the foot of the page, with the exception of the numberless

PREFACE. XVll

alternative readings of 'ille ' and 'iste/ and a few unimportant variations in tlie order of the words. I have endeavoured also to give the spelling, I must not say the orthography, of the MSS., €ven when it is manifestly incorrect, e.g. methaphisica, anthi- tesis, dyabolus. Editions like this, besides their interest to students of theology or philosophy, contribute material also to the students of language. It is noticeable in this con- nection that there is scarcely any Greek word whicli is not misspelt.

As to the relative value of the MSS., I think 0 is the best, as probably it is the oldest ; but the contributions to a good text, furnished by Mr. Beer and Mr. Matthew, are invaluable. A careful analysis of the various readings will, I think, establish this one point, the only one to which I can see a clue, as to the relation between 0 and A, B, C, viz. that 0 is more nearly allied to C than to either A or B. Besides numerous smaller coincidences peculiar to 0 and C, there is a reraarkable omission (p. 68, 11. 19-25) common only to these two codices.

There is a strange historical ignorance displayed in A, B, and less distinctly in C, on page 155, line 21, where the two former insert ' Nestorius/ the latter ' n,' in the text to explain the ' clericus in fide devius ' against whom St. Anselm wrote his treatise on the Incarnation. Of course it is Roscellinus who is referred to (v. Note ad loc. cit.).

Besides the short omission on page QS, just mentioned, as common to 0 and C, there are two longer passages wanting in 0, and in 0 only. The former of these, page 134, line 31, to page 136, line 25, contains the statement of a metaphysical objection to Wyclifs doctrine, which is also the Catholic doctrine, that Christ did not become a person by the Incarnation, and the answer to that objection. The omission is cleanl}^ made, and does not seem to be due to a copyist's •carelessness ; rather the passage appears to be an addition to

XVlll PREFACE.

the original treatise. The argnment in it is soraewhat involved^ and there is a remarkable sentence at the foot of page 135, which bespeaks so mnch greater freedom in the use of Greek metaphysical terms than Wjxlif usually displays, that one feels almost inclined to follow 0 in rejecting it. However, the existence of the passage was known to the annotator of 0. who writes in the margin ' deficit multum.'

The other oraission on page 168, line 25, to page 170, line 15 is curious. The omitted passage consists of a quotation frora a Decretal and the application of it to Wyclif s argument : and there is no hint in the raargin of 0 of any oraission. I can only suggest that perhaps a LoUard copyist or his eraployer did not set much store by a papal anathema. It is even possible that Wyclif himself in his later years raay have preferred to withdraw an arguraent which rests on the dictura of one Pope Alexander III., the patron of Thoraas a Becket and adversary of Henry II., and which had been reissued by another Gregory IX., the oppressor of Henry III. On the other hand, the only other reference to a Decretal in this book (page 122, line 15) stands in all the four codices alike. And it is quite possible that 0, instead of being frora a later, raay be from an earlier ' edition ' of the treatise, and A, B, C may be frora a later one to which the author had added as subsidiary argu- ments the additional passages not found in 0.

It is perhaps remarkable that so many copies of this treatise should survive, especially when we reraember on the one hand the attempts to exterminate the works of Wyclif, and on the other the nature of the treatise. It has not the popular interest of the English sermons or of the polemical tracts, still less of the English Bible. And it is araong the works, copies of which were publicly burnt at Prague on July 16, a.d. 1410. Dr. Johann Loserth has given us the following interesting account of the conderanation and burning of the Wyclif books in his

PREFACE. XIX

valuable nionograpb, * Wiclif and Hus,' English ed. 1884, p. 114 :—

" A papal bull was issued by Pope Alexander V. Deceniber 20, 1409, conferring on Zbinco, Archbisbop of Prague, tbe commission to take measures against the heretical doctrines. . . . The commission, ■vvhich he had called together in accordance 'with the papal bull, pronounced the judgment . . . which was likewise proclaimed by Zbinco at the summer Synod o£ 1410 — that the books of "Wyclif should be burnt. . . . Of the books of Wyclif the following were nientioned by name : — 1. Dialogus ; 2. Trialogus ; 3. De Incarna- cione Verbi Divini; 4. De Corpore Christi ; 5. De Trinitate ; 6. De Ideis; 7. De Hypotheticis ; 8. Decalogus ; 9. De Universalibus Healibus; 10. De Simonia; 11. De Fratribus Dyscolis et Malis ; 12. De Probacionibus Proposicionum ; 13. De Attributis ; 14. De Individuacione Temporis ; 15. De Materia et Forma ; 16. De Dominio Civili ; 17. Super evangelia sermones per circulum anni.

Against this decision the university was the first to raise its voice, on the 21st of June : then Hus, who, four days later, in conjunction with seven others belonging to the university, addressed a solemn appeal to John XXIII. (who had meanwhile succeeded Alexander V. as Pope) ....

As regards the prohibiting of the possession of Wyclif 's books, the appeal points out that only a fool, who is entirely devoid of acquaint- ance with the Bible and with canon law, could consiga to the fiames the logical, philosophical, moral, mathematical, theophysical books ; as also those on matter and form, on ideas, etc, which contain many noble and glorious truths, but not a single error. Moreover, Hus urged, by the death of Alexander Y., the authority entrusted to Zbinco for this prosecution had lapsed.

The university had meanwhile invoked the mediation of the King ; and at his intervention the Archbishop consented to postpone the «xecution of the sentence until the Margrave Jost should have come to Prague from Moravia. As, however, the arrival of the Margrave was delayed, Zbinco caused Wyclif 's books to be burnt on the 16th July. This auto-da-Je was carried into effect in the court of the archiepiscopal palace on the Hradschin, in the presence of the Cathe- dral Chapter and a great multitude of priests. More than 200 MSS. were consumed, containing the works of Wyclif. Stress has been laid upon the fact that several of them were sumptuously bound. Yet only the smaller proportion of Wyclifs books which were to be

XX PREFACE.

found in Bohemia fell Tictims to the Archbishop's injunction ; for, as is related by Stephen of Dolein, the Wyclifites publicly boasted that the Bishop had burnt indeed some very renowned books of "VVyclif, but not all. " We still have most of them, and are collecting others from every quarter to transcribe and then possess them."

It is due to this bold resolve not to lose the works of W3'clif, which the Hussites at any rate higlily valued, that we owe these Vienna codices.

The Oriel MS. has been in the possession of tlie College since a.d. 1454. The following extracts from the Treasiirer's books have been kindly supplied me : —

1454. Feb. 14. Sol. pro uno libro operis "Wyclyffe de dominio civili

et blasfemia & ligatura certorum & cathenatione

librorum vii^ vi"*

,, April 18. Sol. pro libro empto a Johanne More continente

Armacanum Holkot & "Wyclyff super sententias xlii^

Of these volumes the former has slipped its ' chain,' the latter is the volume containing our treatise, for which the College paid 42s. — a large sum considering the value of money in those days.

IV. This description of the treatise of Wyclif as ' super sententias,' as also its place in a volume of treatises on the work of Peter the Lombard, indicate the point of view from which it must be regarded. It is a Scholastic treatise ; it treats its subject from the Schoolraen's point of view ; its method is that of the Schoolmen. It is necessary to bear this in mind, or readers will be disappointed or will fail to follow the anthor's argument. The doctrine of the Incarnation as expressed in the Catholic creeds is assumed ; the author en- deavours to establish to the reason this article of the faith. But he is not so much concerned with unbelievers as with what he considers the partial or inaccurate definitions of other * modern doctors.' William of Occarn (died a.d. 1349) had

PKEFACE. XXI

about tlie time of Wyclifs birth revived the great Nominal- istic controversy. " Universals, said Occam, bear tbe same relation to the infinite number of individuals that signs do to the things signified. The universal, be it a thought or a word, is iiothing but a sign which by suppositio is beforehand taken to denote a number pf individual things, and is thus the common noun denoting them all." Now Wyclif was from the beginning to the end of his life a thorough Realist. In the unprinted treatises, De Universalibus, De Ideis, De Materia et Forma, he sets himself to prove and support the Realistic hypothesis. In our treatise he assumes it as proved and constantly (v. Index IV. Realism, Universals) inveighs against the ' doctores signorum,' ' non ponentes universalia praeter signa,' ' negantes universalia,' etc, although he nowhere qnotes or names Occam. Indeed, the theory is necessar^^ to his view of the Incarnation. The Word, Wyclif says, assumed Man, not the person of any individual of the species Man, nor yet abstract Humanity, but Man the ' res communis ' by virtue of which the individual supposites are what they are ; assumed Man as he is in the ' forma esemplaris,' in the Divine idea. Christ took on himself in the Incarnation the nature not of a man, or of many men, but the ' communis humanitas ' of all men, so that he is at once ' communis homo ' and ' unicus homo,' The Man (ch. xiii.). And lest this should seem to place ' the Man Christ Jesus' at a distance from his brethren ' the sons of men,' Wyclif constantly repeats that, to the Realist, it only brings Christ nearer, nay, identifies him with other men : for the ' forma ' and the ' formatum,' the individual and the uni- versal, are identical. Although he would not deny the extreme Realistic position * universalia ante rem ' in the sense of priority in thought and causation, ' universalia in re ' is Wyclifs favourite formula. ' Every universal is identical with each and all of its supposites ' (page 145, line 19). Therefore

XXll PREFACE.

' unica commimis hiimanitas est quelibet persona hominis (page 20, line 10), i.e. the one common Humanity is identical with any individual man : again (page 218, line 8) ' hic com- munis homo . . . est idem singularis homo, omnium hominum quilibet.' Christ is the * homo communis,' the idea of Man ; by the Incarnation he is objectively ' unicus homo ' : he is * eadem communis humanitas que est quilibet frater suus ' (page 101, line 28). Certainly here was a brave and subtle efFort to give to the understanding a reason for the faith that Cbrist is one with all his brethren. It is another conspicuous instance of our author's desire to fis his foundations deep and solid. He was not content with metaphorical expressions about membership in Christ; he essays to establish that union on a metaphysical necessity, and to bring it home to others as a logical sequence. Different minds will estimate difierently the value of the attempt; and if few in our day can accept Wyclifs argument as a settlement of the question, no one who studies the treatise from the author's standpoint will fail to admit the power and subtlety of his reasoning. This identifi- cation of the Eternal Word with the idea of Man, and at the same time by reason of the metapliysical oneness of idea and reality, by reason afso of the logical identity of universal and particular, the identification of Christ the Incarnate Word with each individual man, is the keystone of the treatise, and is, so far as I know, in this form peculiar to Wyclif. The Realistic position is essential to his argument and, even, as with much plausibility he asserts, to the very existence of catholic doctrine (page 144).

But Wyclif has more than a scholastic, more even than a theological interest, iu vindicating the reality of Christ's Inimanity. At times his style glows, his heart seems to throb beneath the words, as he struggles to express the intensity of his conviction. The literal reality of Clirist's human nature is a ' most precious jewel/ ' absoluta humanitas Christi

PREFACE. XXIU

illiid jocale preciocissimum ' (page 54, line 20), whicli he will not surrender. Hence his laboiir in Chapters i. ii. v. to establish as catholic truth that 'Christ is a creature': hence he argues that ' Christ did not cease in the three days and never can cease to be man,' in Chapters iii. iv. v. viii. : the Jesus of the Gospel narrative is the same yesterday, to-day, and for ever. Moreover, Christ and the Humanity of Christ are henceforth one never to be divided '• this is the contention of Chapter x. : that Christ is man in the plain sense of the word ' man ' is the gist of Chapter vi. : that he is liable to all the ills that flesh is heir to (mobilis) is the argument of part of Chapter vii. Wyclif will have no unreal, equivocal, histrionic humanity, not a God come down to us in the likeness of men, but our 'brother,'' ' univoce homo cum aliis hominibus,' ' frater cum fratribus suis,' living as we live, suffering, dying, being buried as other men. And the Evangelical Doctor.often loses the stiffness of his Latin style, the scholastic fetters fall off him, and he rises into a real beauty and eloquence of ex- prcssion when possessed by this thought, e.^. page 64, lines 24 seqq. ; page 26, line 13 ; page 184, line 6. Tet with all his clinging to the humanity of Christ, Wyclif does not yield to any one in his assertion of the other side of the Catholic creed. Christ is three natures — Deitas, anima, corpus : two forms, God and Mau. His doctrine of the Word is that of the orthodox Fathers and Schoolmen, but he brings into prominence the ideal and potential existence of all things in the Word (page 12, line 13). The Word is both Deity and all ideas, i.e. all the truth (page 113, line 21). This doctrine of the Kealist doctor, as Lechler has shown, is based on St. John i. 4, according to the punctuation of the Vulgate : ' All that was made in Hini was lifc ; ' and it is supported by the traditional identification of the

^ ' The Christ of Aquinas is after all not our brother, not a man, but only a ghastly simulacrum.' — Bruce, Humiliation of Christ, p. 79.

XXIV PK.EFACE.

* Word' of St. Jolm with the 'Wisdom' of Proverbs and the Book of Wisdom, which our author enlarges upon, pp. 11, 12, and chapter vii.

But the treatise being obviously controversial, he does not dvvell long* on points like this, then generally admitted. He is controversial, but he is more concerned to establish positive truth than to establish or refute various negations rife in the schools. He can agree to most men's afSrmations : their sweeping negations he may perhaps admit with limitations (page 13, line 10). He takes his stand on the plain literal meaning of Holy Scripture. The facts vouched for there are enough for him. Hence he is impatient of the numberless questions which arise out of hypotheses which the Schoolmen had pro- pounded. The question as to the necessity of the Incarnation he does not directly handle ; but, in contrast to the generality of the Scho.olmen, he clearl}^ would answer the question in the affirmative. Only through the Incarnation is the Divine Idea in Man realized. Peter Lombard had raised the question whether the Incarnation could have been accomplished by the Father or the Holy Spirit. Towards the end of the treatise Wyclif replies in the negative, Chapter xiii.

Likewise he shrinks from admitting with Aquinas the possi- bility of the Word assurning many humanities : to this he replies that in assuming the * communis humanitas,' he assumed not one or many, but all humanities. He makes what seems to us unseemly mirth (page 65, line 10) over the Scotist hypothesis of the possibility of the assumption of a non-human animal nature.^ In the concluding chapters xi. xii. xiii. he

1 Lest any hasty modern reader should dnb the Schoolman ' dunce ' for such a thought, he may find in Wilherforce on the Incarnation, ed. iii. I80O, p. 209, the same hypothesis glanced at. " Had God heen pleased to employ the organs of some inferior animal . . . for the expression of His will, such nature had not been susceptible of that personal union -with Him which is set forth in the Incarnation of Christ." And near parallels to the Scholastic hypotheses and questions on this subject may, I believe, be found by the curious in the controversy which took place Eome forty years ago among the Christians commonly called ' Brethren ' on the Very Humanity of Christ,

PKEFACfc:. xxy

allows Limself to haiidle some of these ' vermiculate questions/ but his general attitude is tbat of impatience with them. He wistfully regrets that the days are past ' ante Petrum Lom- bardum/ when men abstained from these futile hypotheses. He denies the wisdom, he even fears the sinfulness (page 228, line 15) of discussing them. Thus, although with one foot he stands in the Scholastic age, the other is seeking a resting place elsewliere. He has no patience with the puerile vanity, the love of novelty, the ambition, the manifold discordances of the ' moderns ' : he cares for reality, fact, truth. What God, in fact, has done, that alone is real, is possible, is true (page- 228). God's word must be taken, and taken literally * de vi vocis,' ' de virtute sermonis ' : the logic of Scripture transcends all other logic. First, What saith the Scripture ? and, secondly, What is the ' concors sententia ' (page 159), what is the voice of the Catholic Church in its interpretation ? Listen to this rather than to the frivolous and swollen disputations of the 'novelli,' the new-fangled doctors. Thus we see in our author, while still only a disputant in the schools at Oxford, the germs of his future revolt from medieval routine. He leans upon the Biblo (canonica) absolutely : next, St. Augustine as * subtilis- simus explanator ' is made most use of. St. John of Damascus, St. Bonaventura, Hugo of St. Victor, are never questioned, but quoted as absolute authorities : but St. Thomas Aquinas may be mistaken (Chapter xiii.), Duns Scotus and the modern Doctors with their endlessly divergent hypotheses have not been free from sin (page 228), the Nominalists from Koscellinus downwards * ille clericus in fide devius' (page 155) would render Christian faith impossible.

On the Eucharistic question there is the like nascent indica- tion of the attitude which he afterwards took up. It is still miraculosa transuhstantiatio, but Wyclif is not unaware of or unwilling (p. 186, 1. 10) to recite the opinions of certain of the

XXVI PREFACE.

saints (qiiotlibet dicta sanctorum, p. 190, 1, 25), wliicli seem to mean (sonant), that even after consecration tlie bread and wine are bread and wine. He makes a praiseworthy effort (11. 26-29) to explain their words awa}^ in what seems to him the orthodos sense, but gives np the attempt to define the Eucharistic change as unnecessarj to a ' pilg'rim's ' faith.

It must be confessed that Wyclifs mind is as yet a strange medley : he uses the very methods which he condemns ; he wanders into hypotheses where in the attempt to follow him one finds oneself * moving abont in worlds not realized,' and for me, at any rate, the attempt to analyse his meaning breaks down {c.g. Chapter xi. pp. 194-199) : the width and variety of his knowledge tempts him to combine incongruous materials: Aristotle and Eaclid, Averroes and Avicenna are brought to bear on a doctrine of revelation. He makes the hazardous claim that all Christian truth may be established on grounds of reason, even the miracles explained ' lumine naturali ' (page 159), even the Catholic faith as to the Eucharist philosophically sustained by parallels from the natural sciences. In mucli of this treatise there is crudity and confusion ; but yet there is also the germ of the revolt from medieval Rome, and the prophecy of the English Bible. The greater part of the treatise, now for the first time generally accessible, will continue to be unread : and those who follow his reasoning will come to the inevitable conclusion which we almost start to find that Wyclif himself had reached, that human thought and language are, after all, unequal to the task of dealing absolutely with such themes. Seldom has this sense of * knowing only in part' been more boldly expressed than in these words of Wyclif (page 115, line 20), " Imo si non fallor omnis locucio nostra de Deo est figurativa — Non enim habemus nomina quae sine figura Deum signent." This is scarcely less distinct than two contemporary utterances witli which I venture to conclude this

PREFACE. XXVll

subject. " The assumption of huraan nature hj the Creator of it brings us to a point where conception absolutely fails — where the light of imagination goes out — where language moves without ideas — where all is lost in one vast and vague emotion of awe." (Archer Butler, Lectures on Ancient Philo- sophy, vol. i. p. 143.) And again,

" Our little systems have their day ;

They have their day and cease to be :

They are but broken lights of Thee,

And Thou, 0 Lord, art more than they."

— Tennyson, In Memoriam, Tntroduction.

It is not then to be wondered at if Wyclifs treatise on the Incarnation leaves the reader unsatisfied. That he will rise from it withont increased respect and liking for its author, I do not think possible : and to that end the labour spent upon this edition has been willingly bestowed. No critic will know better than myself how incompletely the work has been done. At a distance from libraries of reference, with other occupation which has left only occasional leisure for the work, and above all with knowledge insufficient for an adequate per- formance of my task, I have done what I could.

The zealous cooperation of Mr. Rudolph Beer, of Vienna, the readiness of Mr. F. D. Matthew to give me his continual assistance and highly skilled counsel, the patience and en- couragement of Dr. Farnivall have made the task a pleasant one, and my hearty thanks are here tendered to them. To the Provost and Fellows of Oriel CoIIege for their esceptional indulgence in lending and prolonging the loan of their MS. ; to Mr. R. S. Poole for several useful suggestions, and for a skilled opinion on the writing, etc, of the Oriel codes; to Dr. Herzbergfraenkel for his report on the Vienna Codices ; and also to various private friends for loans of books and other assistance, I also desire to express sincere acknowledgments.

XXviii PllEFACE.

Parting with what has beeii the companion of my leisure for many a month, whilst I regret the many imperfections, of which I am conscious in the work, yet I do venture to hope that even as it is it may contribute something towarJs the truer appreciation of John Wyclif, and may even aid in what was the supreme purpose of his life— to win for himself and his race "" increase in the knowledge of God.'

8, "Wellswood Park, Torquay, Septemher 9, 1886.

XXIX

COKEIGENDA.

Page 8,

line 25

for

non est

read es^ wow.

i!

9,

,,

26

,,

Dlcit, ' ' deus

,, dicit " i)eMS

>]

11,

,,

22 marg.

jj

308

„ 3. 8. 9.

)>

14,

,,

2

j,

Dist. 2a

„ Z)/s^ l]a.

J)

15,

j,

20 marg.

,j

John xi.

,, JbAw X.

)>

'21,

j.

17

jj

verhum

,, Verhum.

>>

28,

j,

8

jj

Christum ?

,, Christum?^

>>

28,

jj

10

jj

Jeronimus

,, leronimus.

>>

32,

jj

13 marg.

,)

Ueh. viii.

,, Heh. vii.

>>

42,

jj

27

add unquam after Deus.

>>

48,

jj

29

f or pafre

read Patre.

J>

64,

note 6

))

om.

,, om. 0.

J>

74,

line 1 5 marg.

add t7bA?i v. 39.

?»

74,

jj

25 marg.

for John v. 35

„ John X. 35.

)>

88,

j)

14

jj

Grossteste

,, Grosseteste.

Jl

101,

jj

6 marg.

j j

1 Cor. XV.

,, 1 Cor.. xiii.

>>

101,

j,

16

jj

ajfeccione \_et

] conglutinio quo

107,

17

JJ lllj

„ 10

„ lllj

„ 29

„ 136,

„ 10

„ 163,

jj 10

» 167,

j, 9

,, 190,

„ 30

read affeccione conglutino, quodam proprio. ,, Physicorum : Ymaginatur motum read

Physicorum ymaginatur : ' Motum. ,, illa illa read illa.

„ audacter, licet quod read audacter licet, quod. dele ,

for ad read aliud ,, esset? Unde vead esset, unde. ,, accidenta. Illa ,, accidentata ; illa.

XXX

" Fateor qiiod propter altitudinem materiae ignoro phirimum ; sed credo quod in patria videho clare sententiam quam modo halhutioy — "Wyclif, TrialoguSy page 61.

J> co

ra R

3fcit)annts KKpclif

Cractatu0 De T5enetiicta Jncarnacione.

=5115^-1 PrologUS. The treatise Be

P <l7a1 Anima has pre-

1.0 /aj -^ y . . . pared the way

0 217a] Prelibato^ tractatu Be Anima qui mtroductorius est propter for the presenc

treatise (cf. infra,

incarnacionis misterium^ cognoscendum, restat tractatum Be p. 7, line 2i). 5 Benedicta Incarnacione operosius aggredi cum diligencia,^ requires^T 'he

... r^ Ti. • 1 • n L • treated with

reverencia, et timore. Cum diligencia,'* quia nulla materia carefui attention est intellectui difficilior, et per consequens oportet mentem difficuity ; dare operam plus attentam : cum reverencia, quia nuUa * Jn'aU-embracinK materia theologica est affectui preciosior, cum sub uno ™ystery;

10 comprehendit involucro tocius creacionis ^ et recreacionis

venerabile sacramentum : et cum timore, quia, sicut in nuUa fn-foMng riTk of materia quis compendiosius promeretur, sic nullibi facilius ''°serous error. aut periculosius aberratur.^

Dividitur autem tractatus iste' in'' 13 capitula. chapters.

15 Quorum primum, declarando ex testimoniis sanctorum quod t'iiJt'^^chris™'^^s

humanitas sit Christus et per consequens creatura, dat sensum ^^^ a^°creature'

dictorum' in scripturis et in^" symbolo'' que videntur buic ^^ 'Hoiy°ScriZ

opposita. ^*;- -■; ^^^j

Secundum capitulum^^ declarat quomodo ista sentencia ^'itij^^tiig ^^rian

20 discrepat ab heresi Arriana. iir*christ reaiiy

Tertium capitulum ostendit quod Christus f uit homo in > three days ' be-

triduo et obicit multipliciter et dissolvit. andresurrection.

Prologus. Codex A. habet colore ruhro superscriptum : Prologus magistri Johannis de incarnacione.

Codex B. Incipit tractatus de incarnacione Mgi. Jo. Wykleph. Prologus.

Codex C. manu recentiore : De Benedicta Incarnatione Jo. Wiclif.

Codex 0. in ipso textu nullum titulum habet, sed in exteriore angulo ad summimi uniuscujusque folii haec addita sunt : W. de incarnacione Vbi.

1 Litera initialis (P) om. A B C. - mesterium 0. ^ dilligencia B. * nullao;)(. 0._

* creacionis om. 0. ^ oberratur A B C. ' ille C. ^ in om. 0. ^ doctorum A B C.

^" in om. 0 C. ^^ simbolo 0. '* capitolum A B C ut j\re semper.

1

2 JOHANNIS WYCLIF [Prclcgtjs.

iv. The opinions Quartiim capitulum iuxta ponit sentencias modernorum

of modern

doctors ; Bona- doctorum, ut veritas plus lucescat.

ventura, Duns

Scotus, Thomas Quintum capitulum, supponendo quod Yerbum non dimisit

Aqumas, Ansel- -^ > i. ± ±

v^^The Word d'd tumanitatem pro triduo, probat ' quod nec potuit dimittere iTy ''"asiT^^^the ^iaturam quam assumpsit. 5

thTthreelays-'" Sextum capitulum ostendit quod Christus sit univoce Tn' ^the^* slmp^ie lio°^o ^um aliis hominibus;^ et respondendo objectibus* ^"r^^^^d^^^a declarat quod Christus est, secundum multorum doctorum^

ereature. j. j.- • r, l

testimonia,^ creatura, yii. Discussionof Septimum capitulum declarando Christi mobilitatem ex- 10

Wisdom vii. 24.

"^^'-^^ts ^aring planat sensum scripture multis ambiguum,^ quomodo sapiencia

*^°°- summe mobilis "^ sit habitu inventa ut homo.

dons^^to^he^^lfsu Capitulum octavum obicit tripliciter contra ydemptitatem

rXted^ ''■ ''^- specificam^ Christi cum aliis et^ dissolvit.

ix. Restates Capitulum nonum epilogat posicionem de humanitate ; et,^° 15

\\ yclif s position

and accounts for narraudo tres radices causantes modemorum discrepancias,

modern diver-

genceof opinion. dissolvit tres objectus eorum per^^ ordinem.

X Tweiveproofs Capitulum decimum suadet'- 12 evidenciis quod humanitas

that the assumed -"- ^-

humanity is assumpta sit Christus ; et hoc '^ roborat doctorum testimoniis

Christ, withcon- ^ '

tCS ^"- et exemplis. ^ 20

xi. Modem ob- Capitulum iindecimum solvit instancias quibus moderniores

jections (Duns

Scotus) lead to doctores vidcntur fulcire suam sentenciam, recitando decem

impossible con-

ciudions. ludicra que concedentes possibilitatem dimissionis annuunt

consequenter. xii. in what Capitulum duodecimum recitando opiniones varias de 25

sense Christ took ^ ^

Man's nature assumpcione creaturo declarat quod, si assumeret multas

upon him : ^ ^

humanitates, foret '* multi homines, sicut dictat sentencia

xm. Not a man's

or many men's, saucti Thome.

Dut all men's.

This statement Capitulum tredecimum confirmat '^ aliorum sentencias

reconciles diver- >^

teToWng"^ Hd^ quod'^ tunc nec foret unus homo nec multi homines, sed '^ et 30 the church^^tn^d ^^iicus atque multi ; et sic concordat modernorum sentencias

the truth about flTifimiit! "

the Incarnation. ^^^ annquiS.

1 probat om. 0. ^ hominibus om. 0. ^ objectionibus 0. * doctorum om. C.

^ testimonium A B. ^ ambigue 0. "^ mobilis om. C. ^ specificam om. C.

» ac 0. 10 ut C. 11 in 0. ^^ swadet B C. " hoc om. B 0.

" forent A B. allera manu C. '^-^^ dicta aliorum quod A B C. '^ set 0, et sic saepe. 1' Cod. A.addit haec rubro colore: Explicit prologus. Incipit de incarnacione capi- tolum primum.

Cap. I.] DE BENEDICTA ITSfCARNACIONE. O

Cap. I.

\_Declarando ex testimoniis sanctonm quod himanitas sit Christus et per consequens creatura, dat sensum dictorum in scripturis et in symbolo que videntur huic opposita.

Discussion as to the sense in ichich it is cathoUc truth to say : Christ is a creature^ rc 37bl Quia autem spiritualiter viantibus in discendo necesse est The diflScuUies

^- -^ _ _ -which arise from

primo removere prohibens disciplinam : ac in scriptura sacra apparent contra-

^ ^ i / -1- dictions in Holy

et ^sacris doctoribus de Christo^ sunt multa scripta^ que Soripture con-

^ cerning Christ

5 videntur inperitis^ contraria : ideo pro solucione eorum in P^ay be removed

■t^ ' ^- by remembermg

primis supponitur ^ quod Christus sit tres nature incommuni- p^ Qj^Jl^jfj \%^^\^o. cantes : scilicet, deitas, corpus, et anima. Patet sic. Christus ^^ ^^^ "f ^°^ est Deus et homo perfectus, ut ex fide supponitur : omnis ^^"odyand soui^ [A75b] Deus est deitas : omnis | homo perfectus est tam corpus quam c^hdstthree 'r,a" anima : ergo conclusio. Confirmatur per Augustinum super ^l^^ and so^ui ;' loh. Ome. 47.* ' Si, inquit, caro animam posuit, quomodo oftenteaches."^^ Christus animam posuit? numquid^ caro Christus?' Et re- spondet : ' Ita plane et caro Christus et anima Christus et Verbum Christus : nec tamen hec tria ^ tres Christi, sed unus

15 Christus. Hominem interroga et de eo fac gradum'' ad ea que super te sunt, et ^ si nondum intelligenda, saltem credenda. Quomodo enim unus homo anima et corpus ? sic unus Christus Yerbum et homo.' Nec credo quod nos ignari ad tantum desipimus quod dicamus hunc sanctum tam crebro

20 sentenciam hereticam inculcare.

Ex istis plane' sequitur quod Christus est creatura. ]!^am Christ,beingper.

. . fect man with

omnis natura corporea vel spiritus creatus est creatura : body and soui, is

. . . acreature.

Chnstus est tam natura corporea quam spiritus creatus, cum

sit homo perfectus : ergo Christus est creatura. Sed quia

25 sunt multe scripture que videntur isti sentencie repugnare,

ut recitat Magister 3° Sentenciarum Dist. 2% ideo ut Peter Lombard

fixes the sense

omnes communiter '" dissolvantur" sub uno epilogo ; dicitur in which christ

is a CFeatuve :

quod omnes recte intelligentes Christum non esse creaturam not in his divine

^ et sacris doctoribus de Christo om, A B C. * scriptura 0.

^ supponi oportet AB C. * 4 A B C ; 41 0. ^ numquam C. ^ tria hec 0. ' gaudium, B ; gradum fac C ; gratiam 0. ^ et si dum non 0. ^ palam 0.

1° consequenter B. " dissolva- ad Jinein lineae -tur om. 0.

4 JOHAXNIS ■VNTrCLIF [Cap. I.

concipiiint quod Christus secundum deitatem non est crea- tura : sicut omnes recte concipientes' Christum esse creaturam

nature^-'^ liuman concipiunt eum secundum humanitatem esse creaturam. Et ista- glosa, si non fallor, satisfacit sub communi involucro omnibus auctoribus in oppositum allegandis. 5

Sed ut illa ^ materia particularius denudetur, oportet primo fundare sentenciam huius glose. Et occurrit michi^ prinio

and so st. disputacio Augustini ad Eelicianum hereticum ; ubi post ° duplicem nativitatem Christi et duplicem eius substanciam

Tel naturam declaratam tam ex scriptura sacra quam simili- 10 tudine naturali, sic ^ ait inter cetera : ' Non ^ alius homo corpus, alius animus, quamvis aliud corpus, aliud animus ; unus tamen atque idem homo et corpus dicitur et animus. Sic, inquit, in mediatore '^ Dei et hominum : aliud Dei filius, aliud hominis filius, unus tamen Christus lesus ex utroque 15 fit : aliud, inquam, pro discrecione ® substancie, non^ alius

espiains ap- pro unitate 1 persone.' Et per hoc solvit scripturas de Christo, fB Il5b1

parent discrep- ^ ' ^ -■- ■'■ ' l j

ancies in Hoiy quarum alique locuntur de ipso secundum deitatem et alie secundum humanitatem. Et posiciones ^" secundum habitu- dinem " concedit simpliciter ; unde subdit : ' nec ideo dicimus 20 non pacientem quia ipse faciebat celos,^^ nec ideo non facien- tem quia non alius tollerabat. Nam si dominice incarna- cionis misterium consideremus,^^ idem sibi in hac humilitate et auctor" et opus|est.' TJnde et post declaratur esse possibile [C38a] quod eadem I persona simul et semel sed secundum diversam [0 217b] naturam mortem paciatur et vivat, sicut idem sol secundum diversos situs simul tempore diem causat et noctem.

Secundum testimonium Augustini est in Ep. 12'^ ad Pas-

cencium et in Epistula 40 ad Dardanum ubi cap. 7° ita

inquit : ' Cum enim Christus sit Deus et homo, Deus utique 30

e.a. John X. 30, est ; uude dicit : " Ego et Pater unum sumus" loh. 10 : homo

jFather are'one,' autem ; uude dicit : " Pater maior me est," loh. 14 : idemque

John xiv. 28, Eilius Dei unigenitus a Patre, et filius hominis ex semine

' My Father is • -n

greater than /.' David '^ sccundum camem est. TJtrumque m illo consideran-

1 concedentes 0. ^ illa A B C ; ' ille ' e( ' iste " variantur saepissime in codd.

3 in ista 0. * michi om. 0. * sicut B. ^ est add. B. "^ meditatore 0.

^ distinccione 0. ^ de Christo om. 0. '" ppcoues A ; pciones B ; Jiop.s C.

1' predicacioues secundum humanitatem 0. ^^ celos oiu. C 0. ^^ consideres A B C. " autor B. '^ i25 0 M. " davit 0.

Cap. I.] DE BENED ICTA INCARNACIONB. 0

dum est ctim loq-uimur vel cum scriptura de ipso loqui- [A 75c] tur : et quid et ^ secundum quid | de illo dicitur intuendum est. Nam sicut unus homo est anima rationalis ^ et caro, sic tmus Ckristus est Verbum et homo. Proinde quod ad christ as the

Word is Creator ;

5 Yerbum attmet, creator est Christus ; " omma enim per ipsum John i. 3. facta sunt ; " quod vero ^ ad hominem attinet, Christus creatus asmaniscreated. est ; "factus enim est* ex semine David secundum carnem," riom. i. 3.

Phil. 11. 7.

et " in similitudinem hominum ^ factus est." ' Et post diffuse prosequitur declarando que scripture sibi conveniunt secun- 10 dum deitatem et que secundum humanitatem.

'Nec est maior color quod sit creator quia secundum christisas truiy

.... . . creature in his

deitatem, qum per idem sit creatura quia secundum humani- humannature, as

he is creator in

tatem, specialiter cum sit illa completa humanitas. Quia hisdivinenature. certum est ex testimonio ^ Augustini ad !Felicianum quod 15 totus homo assumptus passus est mortem, sicut sola caro

iacuit in sepulcro, ut testatur Augustinus Ome. 47 ubi super : st. Augrustine

urges that in say-

' ' Confiteris, inquit, in illum'' Christum credere qui est in& ' Christ was

buried ' we mean

mortuus et sepultus : ergo et sepultum esse Chri$tum non christ in his

^ o j. hodily nature

negas. Et tamen sola caro sepulta est : si enim erat ibi °^^y- 20 anima, non erat mortuus : si autem vera mors erat, ut vera sit eius resurreccio,^ sine anima erat in sepulcro, et tamen sepultus est Christus. Ergo Christus erat etiam sine anima Much more,

'^ ° therefore, may

caro, quia non erat sepulta nisi caro.' Unde paulo ante ipse ^^ ^^^ ^^^ ^^VP- Christus dictus est sola caro. ^ ' Quomodo, inquit, probas ? ^^ft^'®of ^^Jdy 25 Audeo dicere : sola caro ^ Christi dictus est Christus ; ' et '^^'^ ^°^^- probatur ^° per hoc, quod Christus iacuit in sepulcro."

Tercium testimonium Augustini est Ome. 8, super illud Augustine dis-

cussing

loh. 2°. ' Quid michi et tibi, mulier ? nondum venit hora John ii. 4,

' Woman, wnat

mea.' ' Dominus,^^ inquit, lesus Christus Deus erat et have itodowith

' i- ' , thee ! mme hinir

30 homo : secundum quod Deus erat,^^ matrem non habebat :**«"* 3'«* '"""^•' secundum quod homo erat, matrem habebat. Mater ergo erat camis, mater humanitatis, mater infirmitatis quam suscepit propter nos. Miraculum autem quod facturus erat

1 et add. M. ^ ratio 0. ' enim 0. * enim est om. AB C. * hominis 0.

5 testimoniis A B C. ''-'' confitens, inquit, unum A B C. * resureccio 0.

^-^ quomodo . . . caro om. 0. ^" probatur om. A B C. i' sepulchro B.

12 deus A B C. ^^ deus erat erat et homo C.

6 JOHANNIS WYCLIF [Cap. I.

^ secundum deitatem facturus erat et ' non secundum infirmi- tatem;^ secundum quod Deus erat, non secundum quod in- 1 Cor. i. 25. firmus uatus erat: sed "infirmum^ Dei forcius hominibus." Miraculum autem * exigebat mater : at ^ ille tanquam non draws out the cognosceret^ yiscera humana operaturus facta divina, tan- 5 fweer*'acts ^ofquam diceret ; " quod de me fecit miraculum non tu ' diMne, and acts geuuisti : sed quia 1 tu ^ genuisti infirmitatem meam, tunc te ^ [C 38b] nature! ^^^ ' cognoscam, cum ipsa infirmitas pendebit in cruce:" hoc est enim, " nondum venit hora mea." Unde et commemorans illam nominacionem extraneam " mulierem " qua ^° vocavit 10 matrem in nupciis Galilee, pendens in cruce dixit matri : johnxix. 26. "Mulier, ecce filius tuus ! " loh. 19. Non quod Christus ali- quando non cognoscit matrem ; in predestinacione, inquit Augustinus, noverat matrem, eciam " antequam ipse Deus eam crearet, de qua ipse homo crearetur : tunc tamen in 15 effectu'^ agnovit, quando illud quod peperit moriebatur." ^* Non enim moriebatur per quod facta erat Maria, sed moriebatur ^^ quod f actum erat ex Maria : ^* non moriebatur eternitas divinitatis, sed moriebatur infirmitas carnis : filius itaque virginis secundum quod creator celi et terre et domi- 20 nus mundi creator f uit Marie, Deus '^ fuit Marie ; secundum Gai. iv. 4. autem quod dictum est " factum ex muliere, factum sub lege : " ipse enim " dominus Marie est filius Marie ; ipse creator Marie creatus ex Maria. Noli mirari : nam ideo David est filius, quia Marie est filius. Audi apostolum Kom. i. 3. dicentem ''qui factus est ei'^ ex semine | David secundum [A76d] Ps. cx. 1. carnem " : audi eum et dominum David, ' dixit dominus [Acts ii. 34.] domino " meo : " sede a dextris meis." TJnde^^ et ipse lesus ^" Matt. xxii. 42-45. hoc proposuit ludcis et eos inde convicit.'

Et isti regule innititur Augustinus utrobique, ut in libris 30 contra Maximinianum ; sicut leronimus in Epistula ad Paulam

1-1 om. A B C. 2 sed secundum A B C. ^ infirmius B. * autem om. A B.

•* ac C. « agnosceret A B C ; cognoscit 0. ' tu om. 0. ^ tunc B.

' te om. A B C. ^° mulieris quam 0 ; mulierem quia B. " et A B C. 12 affectu A B C. ^^ mirabatur A B C.

"-'* Non enim moriebatur per factum erat ex MariaAB; non enim moriebatur per

quod factum erat ex Maria C. ^^ per add. 0. ^" dominus 0.

" idem 0. ^» ei om. 0. ^^-^^ domino etc. Unde B. ^o Christus 0.

Cap. I.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 7

et Eustochiuin, et alii probabiles doctores. Unde libro primo st. Augustine

elsewhere,as well

contra Maximinianuni sic loquitur Auarustinus : * Dicis asSt.Jeromeand

•*■ ° otherauthorities,

[B116a] Patrem in|factum quasi Pilius factus sit, per quemfacta sunt maintain this omnia. Scito factum esse Filium sed ' in forma servi, qui in 5 forma ^ Dei usque adeo non est factus, ut per illum facta sunt omnia.' TJnde et^ infra 2° dicit quod Deus Pater non creatorem creavit, sed creatorem ^ constituit iuxta illud Ps'- ps. viu. 5, 6.

Heb. 11. 7.

8'- quod* secundum apostolum et secundum Augustinum* ad litteram verificatur de Christo : * minuisti eum ^ paulo minus 10 ab angelis, gloria et bonore coronasti eum, Domine,^ et constituisti eum super opera manuum tuarum : omnia subie- cisti sub pedibus.''

Nec dubium quin ex principiis beati Augustini plane sequitur Christum esse creaturam. Quia iuxta suam infringi- christthenbeing

perfect man, is

15 bilem sentenciam Christus nedum est completa humanitas created body and

created spirit,

assumpta, sed tam corpus quam anima. Et quis dubitat de whioh, in the

^ De Anima, are

ista sequela ? Christus est corpus creatum sicut et* spiritus shown to con-

^ ^ ^ stitute man : and

creatus. Ergo Christus est creatura et secundum illam ^? '^^^ ^*^- Augus-

" , tme gives eon-

creatus. Nec aliter esset univoce homo nobiscum : ^ cum flrniation.

20 omnis alius homo sit duarum naturarum utraque. Nec credo sine [altaj ^" illa philosophia De Anima nos posse recte con- cipere incamacion^m Verbi. Ideo Augustinus " Epistula 3* ad Yolusianum sic loquitur : ' Nunc vero inter Deum et homines mediator apparuit ut in unitate ^^ persone ^^ copulans

25 utramque naturam et solita ^^ sublimaret insolitis et insolita

solitis temperaret. , . . '* lUe ergo sine seminibus operatus

est hominem, qui in rerum natura sine seminibus operatus

[C 39a] est semina.'* Ille in suo corpore numeros temporum ] men-

surasque servavit etatum qui sine ulla^* mutabilitate mu-

30 tando ordinem contexuit seculorum.^^ Hoc" enim crevit in^*

i informam servi qui formam Dei 0. ^ g^ om. 0. ' creaturam AB C.

*-^ servi appellaciouem (applm) Augustinus ad 0. ^ eum om. 0. ® domine om. 0. "^ petibus 0. ** sed et C. ^ eum aliis hominibus A B C.

'" sine " alta" phUosophia in marg. illa man. pr. A ; sine alta l^ philosophia B ; sine l^ philosophia C 0 ; an prima legendiim? i' Augustinus om. 0. ^^ unitatem 0.

i^^-i^ copulans utraque et solita A B C ; copulam utramque naturam solita 0. \i.M Ille ergo sine seminibus temperatus est semina A B C. ^^ ista A B C ; illa 0 ; ulla Aug. ut sensus poscit. ^

i^ seclorum 0. ^' homo 0. *^ ex B.

8 JOHANNIS WYCLIF LCap. I.

tempore quod cepit ex tempore : Verbum autem in principio, per quod facta sunt omnia tempora, tempus elegit quo susci- peret camem, non tempori ^ cessit ut verteretur in carnem : homo quippe Deo accessit, non Deus a se recessit.' Et sequitur ad propositum. ' Sic autem quidam'^ reddi sibi | [0 217c] racionem flagitant, quomodo Deus homini permixtus sit, ut una fieret persona Christi, cum hoc^ semel fieri oporteat. Sed quam racionem reddant ipsi de re quae cotidie* fit, quomodo anima misceatur corpori ut una persona fiat hominis ? Nam sicut in unitate ' persone anima unitur 10 corpori ut homo sit, ita in unitate® persone Deus unitur' homini ut Christus'' sit. In illa ergo persona mixtura est anime et corporis, in hac persona ^ mixtura est Dei et hominis. Si tamen recedat, ^ auditor a consuetudine cor- porum qua® solent duo liquores ita misceri ut neutrum 15 servet suam integritatem.' Et sequitur. ' Quia ergo non oportebat ut in plenitudine temporis novum faceret^" mun- dum, nova" fecit in mundo. Homo enim de virgine pro- creatus et a mortuis in eternam vitam resuscitatus et super celos exaltatus potencius^^ fortasse opus" est quam mundus.' 20 QuotKbet ^* sunt talia dicta hujus boni hominis, ex quibus aperiri^' potest sensus scripture loquentilfe varie de ipso^^j [A76a] et controversia doctorum sequencium concordari." And this is the Et patet quod iu simbolo Athanasii quando dicitur ' Eilius

doctrine of the ^

Athanasian a Patre solo nou est factus nec creatus sed genitus ' loquitur 25 de eo pure secundum deitatem.^^ Aliter enim contradiceret sibi ipsi, cum secundum humanitatem conceptus est a tota Trinitate ex substancia matris : ut dicit idem simbolum quando post introducit Christi incarnacionem secundum quam dicit verissime quod Christus est minor patre. 30

Et idem patet in alio simbolo ecclesie ; ubi primo loquens

1 tepalT 0. 2 quidam om. B. ^ Jjqc q^^ q. * quotidie A B ; cottidie C.

' unitatem A C. ^ unitatur 0. "^ dcus B. ^ persona om. A B C.

^ auditor a consuedudine corporum quomodo A ; auditor a consbbetutine corporum

quomodo B ; audito a^fneie q» 0. ; qua Auff. ^" fieret A B C.

!• novam C. ''^ competencius A B. ^^ omnipotens A B C.

11 quota 0. 15 apparere A B C. " Christo A B C.

1' concordare 0. ^^ divinitatem A B C.

Cap. I.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. »

de eo secundum quod Deus est vere dicit ' genitum non andoftheNicene

■^ ^ _ Creed.

factum, consubstancialem Patri per quem omnia facta sunt.' Sed post loquendo de Christo ut liomine dicit quod ' incar- natus est de Spiritu Sancto ex Maria virgine et homo factus 5 est.' Ideo in talibus attendendum est ad regulam beati Augustini ' quid et secundum quam naturam de Christo dicitur : ' et facile videtur quotquot auctoritates occurrerint ^ concordare. Cum enim sit Christus multorum singulum, we must hoid

then the diver-

sicut essencia divina, species humana, vel aliud universale ; sity of natures,

' ^ Dut no less

10 patet quia, sicut non repugnat Deum esse genitum et eundem Deum esse ingenitum, sic non repugnat eundem Christum esse creatorem et tamen ex tempore esse creatum.

Sed oportet in istis diversas ^ naturas subintelligere ^ cum the unity of Per-

. son in Christ.

ydemptitate persone. Unde m primitiva ecclesia quando

Christi divinitas fuit minus cognita,* ordinaverunt apostoli

[C 39b] quod fideles baptizarentur | in nomine domini lesu Christi, ut

patet Actuum 8. ut vel sic Christiani elevarentur in animo^ Acts viii.ie, 37.

ad credendum Christum esse supremam naturam possibilem ^

scilicet deitatem. Sed postquam sancti doctores ecclesie ut This expiicit

-■• -*- statement as to

20 Augustinus, leronimus et ceteri cultores assidui scripturarum the Person of

f > r Christ gradually

intellexerunt quod Christus fuit gigas gemine substancie, fi"f "^ge^ of ' the scilicef tam divina substancia quam humana, concesserunt *^'^^'''='^- copulative Christum esse tam creatorem quam ^ creaturam.

Unde beatus leronimus in fine primi libri super Epistolam st. jeromepiain-

•^ . ly calls Christ a

25 ad Galat,^ ' Quia semel,^" inquit, ad nomen creature veni- creature : mus et sapiencia in Proverbiis Salomonis Dicit, " deus creavit Prov. viii. 22. me ^^ in inicio viarum suarum antequam quidquam '^ faceret, [B 116b] a principio ab eterno | ordinata sum," et ab antiquis antequam identifyin^

terra fieret" : multique timore ne Christum creaturam dicere wisdom ■B-hom

' ^ God created.

30 compellantur,^* totum Christi misterium negant, ut dicant non Christum in hac sapiencia '^sed mundi sapienciam signi- ficari : ^^ nos libere proclamamus non esse periculum eum

' occurrerunt ABC. 2 diversitas 0. ^ suh om. A B C.

* nimis incognita 0. ^ anima 0. ^ possibile 0.

■? scilicet 07«. 0. ^ quam eciam 0. ^ galath. 0 ; Gall. AB C.

^o solum A B C. '1 me o>«. 0 ; in o»i. A B C. '^ quitquam C ; quicquam 0.

13 sunt C. 1* ne Christum cere corapellantur B ; appellantur 0.

15.15 sed mundum per sapienciam signari AB C.

10 JOHANNIS WYCLIF [Cap. I.

dicere^ creaturam, -quem verum esse hominem' et crucifixum et maledictum tota spei nostre reverencia profitemur." ATid yet st. Nec credo quod sanctus iste intellexit Cliristum esse crea-

Jerome does not . . . • -r> •

confuse this crea- turam sub racione qua eternaliter genitus ; propter tria. Primo

tion ■with the

eternai genera- Quia tunc concederet ^ Cliristum eciam secundum deitatem esse 5

tion of the Son,

as do the Arians : creaturam ; et cum creatura dicitur abstractive, sicut sub-

for creation is _

making out of stancia vel essencia, tunc Cbristus esset alia substancia vel

nothmg ; _

essencia quam Pater ; quod est heresis Arriana^ Et ad tantum non licet catholico laxare terminos, cum omnis creatura secundum Augustinum in Dialogo ad relicianum et in De 10 Questionibus * Yeteris et Nove Legis 122, sit de nichilo facta essencia. Sed constat quod Christus secundum deitatem non est factus ex nichilo ; ergo nec secundum deitatem est creatura. Non est ergo de intencione huius sancti et profundi doctoris baptizare et ^ tam extraneare^ a scriptura significa- 15 cionem huius nominis ' creatura.'

Secundo movet me causa quam beatus leronimus innuit. | [A76b] nor did he doubt Videtur enim loqui de fidelibus sui temporis negantibus

that Christ was . . . /-, •

of the substauce '^ adverbia scripturarum loquencium ' de Christo secundum

of the Father

(adintra) be- humanitatcm. Sed quis queso fidelium trepidaret concedere ^ 20

gotten beforethe

■worids (eternaii- Christum essB genitum^ eternaliter de Patre ? cum puri philo-

ter) : only this _ ° _ _ .

does Dot refer to gophi diu ante incarnacionem hoc professi sunt, ut declaravi '"

nis humamty, ^ ^ '

nor interfere j^ tractatu De Trimtate.^^ Non ergo timebat concedere Christum ^^ esse genitum vel genitum '^ eternaliter adintra ; sed non secundum hominem assumptum et '^ racione cuius 25 concedimus de Christo predicata et gesta hominum ut sanctus doctor exemplificat et clarebit posterius.^* Unde evidencia leronimi est quod coucedendum est Christum esse creaturam eo quod concedimus ipsum verum ^* esse

1 esse ABC.

^ quem verum est et hominem A B ; quod verum esse hominem C ; quem verbum esse et hominem 0. ^ concederera A B C.

* in de q. veteris A B ; in de veteris C ; in questionibus veteris 0. 5 et om. AB C. ^ extranee A B C ; extranie 0.

■^ ad verba scripturam loquentem A B C ; adverbia scripturam loquentem 0. ^ contendere 0. ^ non add. in marg. A. '" aeclarat 0. ^^ eternitate B.

12.12 esse genituram vel geuitum A B C ; genitum vel genitura 0. 13 esse 0; et M ; eto/«. ABC. '* post A B C. _

1* concedimus esse vermem honiinem A B C ; concedimus ipsam esse v°^ e hominem 0.

Cap. I.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 11

hominem et cetera huiusmodi que humanitatem concer- with its reaiity. nunt.

Tercio movet me quod nec iste sanctus sapiens nec scrip- tura alia canonica, si non fallor, alicubi ^ accipit creari ^ pro Creation no-

where confused

5 eig-nicione eterna. Supposito ergo quod scriptura tam Salo- in iioiy Scrip-

° ° -^^ D j. j- ^ ture with eternal

monis quam Ecclesiastica loquatur de sapiencia increata que generation. est Yerbum Dei, ut testatur leronimus, et beatus Augustinus [C 40a] Ep 31 declarat | ex textu Proverbiorum 8 et 30 quod inten-

cionis Salomonis est dicere, quod Deus habet Filium sapien- 'Wisdom' in

Proverbs and

ciam increatam : patet quod de ipsa loquitur nunc secundum Ecciesiasticus is [0 217d] deitatem ut eternaliter adintra | genita non creata, et nunc ut

creata vel creanda : ut nunc dicit secundum deitatem, ' cum (o)Theuncreated

wisdom or the

60 eram cuncta componens,' et nunc ' ab eterno ordmataword; sum : ' primum ad deitatem sapiencie referens, et secundum ^^j°^i^"^g'^^-^^i^-^g. 15 ad eius bumanitatem, ut patet Proverbiorum 8. Unde de come incarnate :

■^ ..,(*) The created

eius humanitate dicit infra 30.^ ' Quis ascendit m celum wisdom of

Chrisfs nu-

atque descendit etc?* Quod nomen eius aut quod nomen fihi manity

■■■ Prov. XXX. 4, 5.

eius, si nosti ? ' Et isti sensui alludit Apostolus secundum as expiained by

' ^ . St Paul.

exposicionem Augustini ad Eph.^ 4, quando ^ dicit : ' qui des- Epii- iv. 9. 20 cendit ipse est qui et ascendit super omnes celos,'

Et istum sensum '^ declarat Ecclesiasticus 24 cap. loquens This twofoid re-

ference also in

de eadem sapiencia : primo sic : * ego ex ore altissimi prodii Ecdes^asticus primogenita ante omnem creaturam,' et sic^ de multis que («) The un-

r ^ . , . created Divine

conveniunt divinitati. Sed post prosequitur quoad ems wisdom : 25 humanitatem : ' tunc precepit et dixit mihi creator omnium, (S) The wisdom

r r ^ ^ Incarnate m the

et qui creavit me requievit in tabernaculo ^ meo : ' dixit, fuiness of time : inquam, in plenitudine temporis quando misit me incar- to wWch aiso

. . . A i. T applies

nandam: iuxtai'' illud Psalmi 31 mxta exposicionem Apostoh Ps. xi. 6.

as explained in

ad Hebre. 10. 'holocaustum et propeccato non postulasti ; Heb. x. 5, 6. 30 tunc dixi, ecce venio ' scilicet incarnandus ; et sic deitas creavit me secundum essenciam corpoream ante omnia secula : que quidem essencia transivit honorata " a patribus veteris testamenti nunc in gentibus et nunc in patribus, ut patet

1 aUcubi om. AB C. ^ creari om. 0. ^ 30 om. C. « et A B C.

5 ephe,seos 0. ^ qui 0. ' sensum ow. A B C. ^ cetera A B.

3 thabemaculo A ut infra saepius. ^" sed B. " transit onerata 0.

12 JOHANNIS WYCLIF [Cap. I,

The hypostatic alibi. Sed in plenitucline temporis quando erectum est

union in the In-

carnation fui- tabemaculum ex carne assumpta de beata virgine et forma

filled these pro- _ _

phecies. humanitatis copulata ypostatice, tunc requievit tota Trinitas

Coi. ii. 9. in assumpto corpore iuxta illud Colos. 2.^ ' In ipso, inquit

Apostolus, habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter.' 5

Nam tota Trinitas est eadem divina essencia que est Christus

in him in the existens iUud corpus. Unde et illud tabernaculum figuratum

tabernaole of his -^ '^

^""^n" u ^"'l^' est per quelibet tabernacula veteris testamenti. Et ad istum

dwelleth all the ^ ^

Godhead °^ ^^^ sensum ^ loquitur apostolorum capitaneus de corpore quod est ipse : ' iustum, inquit, arbitror quamdiu sum ^ in hoc taber- naculo suscitare vos in commonicione, | certus quod velox est [B 117a] 2Pet. i. 13. deposicio tabernaculi mei.' 2 Petri 1° capitulo.

Sic ergo, intelligendo * per sapienciam Verbum Dei quod est "\visdom then is tam deitas ^ quam raciones quotlibet exemplares 1 et per con- [A76c]

the Word of . ^. ...

God: j.e. sequcns veritates, quae Herminant creatam sapienciam® obiec-

2. The idea of tive, ac ultimo ipsa sapiencia incarnata : ' possunt dicta in

created •wisdom

reaiiy esisting libris Sapienciac ® optime verificari ad litteram de eadem

(m the Logos). ^ ^

3. wisdominoar- sapiencia incarnata : '^ ut testantur Augustinus et leronimus

nate m Christ. -*- °

duo ' non parvi pugiles scripturarum. The want of Tercio autem, declinante scola ab antiqua logica '" de uni- 20

preoision in lan- ... • ti

guage which versalibus et a recta metaphisica " de formis substancialibus,

makes men

siirink from say- negarunt doctores moderniores concorditer quod homo est

ing ' Christ is a

creature,' arises anima, vel Christus humanitas, et ^^ consequenter quod

from bad ' logic' :

i.e. from giving Christus est creatura, intelligentes autonomatice ^^ Christum

up the true doo-

trine of ' univer- golum secundum excellentissimum | quod est Christus; etsic[C40b] licet verum concipiant, multum tamen degenerant a logica scripturarum.

So to sum up, Ego autem finaliter ^* concordo cum quocunque catholice

1. Christ is very . . r> n t ...

Man, according loqucnte iu illa materia, concedens cum fidenbus primitive

to the doctrine

of the primitive ecclesie quod Christus est purissimus homo possibilis : verum- 30 tamen non pure ^* vel tantum est homo, cum sit assumpta

1 colocf. in C ; coloc°. II 2°. in 0. ^ sensum om. 0. ^ sunt 0.

* intendo 0. ^ divinitas A B C. ^ terminanta sapienciam 0.

'-■' possunt . . . incarnata om. ABC. ^ libj add. 0 ; pro libris per errorem iterato.

^ non duo A B C 0. '° loyca C. ^i methaphisica 0 ; et sic saepius.

J' et om. ABC, " authonomatice A B C. ^* faciliter B.

^5 purus B.

Cap. I.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 13

humanitas : et cum plene sit divinitas, patet quod est aliud butnotoniyman,

sed non alius quam illa humanitas. tiie same Person.

Concordo 2° cum approbatis doctoribus ut Augustino 2. Christ is the

creator, and can-

leronimo et ceteris concedens quod Christus nedum est not be created or

. changed; butalso

5 creator et essencia que nullo ^ modo creari poterit vel moveri, a creature, as

•*■ Augustine, Je-

sed eciam ^ creatura. rome, and others

mamtam.

Concordo 3° cum novellis quod Christus secundum deitatem 3. christ.asiater

, . . . writers teach, is

non est creatura, nec minor Patre, corporalis, mobilis, visibilis, not a creature,

nor has he any

subicibilis, et sic de quocunque quae scriptura ascribit sibi attributes of a

' j. i 0. i ^ creature. But

10 humanitus. Et^ ad istum sensum concedo* affirmativas, this hoids good

only 01 his divine

modifico negativas. natufe*"'' '"''"''''^

"What the ' mo- derns ' affirm is true : their de- nials require ~~~ qualiflcation.

Cap. II.

[Declamt guomodo ista sentencia discrepai ah heresi Arriana.

The assertion of the reality of Chrisfs humanity, hy maintaining that as man he is a creature, gives no support to the errors of Arius, SabeUius, or Nestorius.']

Ex istis per modum corollarii elucescit quomodo ista As a coroiiary to

Chapteri.follows

posicio ^ differt ab opinionibus ® hereticorum de Christo tbe distinciion

^ between that

15 heretice senciencium. position and the

heresies on the

Et primo de opinione '^ Arrii de quo narrat Eusebius in Person of christ. Ecclesiastica Historia li° 10° ca. 13. ' Arrius, inquit, per- whose miserabTe

, „ , . . . , „ . death is related

gens ad^ ecclesiam episcoporum et populorum irequencia by Eusebius; constipatus, humane necessitatis causa " ad locum publicum " 20 declinavit ; ubi cum sederet, intestina eius atque omnia viscera in secessu " cumulorum ^'^ defluxerunt, et ita in apto

1 non A B C. ^ est A B C ; eciam 0 M. ^ et om. A B C.

* concedens 0. ^ proposicio A B C. ^ posicionibus B. ' oppinione C.

8 ad om. A B C. ^ tam C. '° pupc"? 0. ^i secessus A B C.

^"^ cuniilorum 0 ? cuniculoruin ; tumulorum B.

14 JOHANNIS WYCLIF [Cap. II.

loco dignam inortem blasfemie ^ ^ et fetide mentis ^ exsolvit.' Et quia secundum Magistrum Sentenciarum in .3°" Dist. 2*. Arrii hec fuisse perfidia ^ legitur ut Christum esse * creaturam fateretur, ut capit a beato Ambrosio primo libro de Trinitate andst. Ambrose cap. 9°" ' Idco, inquit Ambrosius, diffusa sunt Arrii yiscera 5

quoted by Peter ^ ^ . c . .-. /-ii • s

Lombard, et crepuit medius prostratus m faciem ea, quibus Christum*

negayerat, feda ora^ pollutus.'

Quando'' ergo illa® opinio videtur Arrio in hoc consentire whoshrinksfrom Ijq^^jj^ vidctur difPerenciam ^ declarare. Nam propterea

sayingthatChnst -^

from^^a needless "^^^^^^^^ Magistro et ipsum sequeutibus potissime quod non 10 YoWed ^tn^ the ^ebet coucedi simpliciter Christum esse creaturam vel factum Anan heresy. ^^^ ^^^ determinacione '" quod f uit f actus secundum homi- nem. Primo ergo notandum quod nunquam fuit hereticus quin in aliquo dixit verum : omnes enim concesserunt Deum esse : et ideo valde inconsonum est doctori imponere alteri "15 heresim Arrianam, nisi prius diligenter notaverit in quibus et quomodo talis heresis est fundata. This heresy con- Stetit ergo heresis Arriana in his tribus precipue. Primo errors. in hoc quod negavit Christum esse Deum deorum et magnum

1. Denying the . ... ■< , •

consubstantiaiity Dcum, cum posuit eum '■' esse non eiusdem substancie cum 20

of the Son -with . ... . , i.j.i.

the Father. Patre, sed ipsos diiierre ab mvicem eciam secundum deitatem

substancialiter sicut " difierunt personaliter. Augustine no- Uiide Augustinus Epa. 33 ad Bonifacium, ' Ut, I inquit, [0 21tal

tices this in dis- ° ^ . ...

tinguishing be- breviter ^* insinuem dilectioni tue quid inter Arrianorum '*

tween the error

of the Arians q^ Donatistarum intersit errorem : Arriani Patris et Filii et 1 rA7»dl

and that of the .

Donatists. Spiiitus Sancti diversas esse substancias dicunt; Donatiste

autem non hoc '^ | dicunt, sed unam Trinitatis substanciam [C 41a] confitentur.' Dixit itaque " Arrius quod summa essencia que est Christus sit citra essenciam Dei Patris, ut est essencia angeli vel hominis quos scriptura sacra vocat deos pluraliter, 30 johnx. 34. ut allegat Salvator ludeis loh. 10. * Nonne scriptum est in Ps. ixxxu. 6. -^^gg vestra, ' Ego dixi dii estis?' Si igitur eos vocat deos,

1 blasfeme 0 ; blasphemie C. 2.2 debitam M. ^ profidea 0.

* esse om. 0. * Christum om. ABC. ^ hora 0. ' Cum ABC.

8 ista 0. 8 dram A B C. ^° declaracione 0.

'1 doctori alteri imponere A C ; doctori altius imponere B. ^^ ipsum 0.

13 sic C. ^* breviter om. O. '^ arriarrorum 0.

16 hoc non A B C. ''' autem 0.

Cap II.] DE BENEDICTA INCARNACIOIS-E, 15

ad quos sermo Dei factus est, et non potest solvi scriptura ;

quem Pater sanctificavit et misit in mundum, quomodo et Arian heresy

-^ possibly arose

vos dicitis 'blasfemas,' ^ quia dixi ' Filius Dei sum^?' Et f>"0"\. ™isunder.

-^ standing our

forte ex isto dicto capta est heresis Arriana. Unde dicit Lord'squotation,

'^ John X. 30.

5 Augustinus Ome 48.^ quod ludei audientes illud loh. 10. ."/^ ^"J*^ odT''^''

' Ego et Pater unum sumus,' et intelligentes Christum inten-

dere quod sit eadem substancia cum Patre, ' ludei, inquit,

intellexerunt quod Arriani non intellexerunt ; quoniam sense-

[BllTb] runt non posse dici " ego et | Pater unum sumus," nisi ubi

equalitas est Patris et Eilii. Sed Dominus videns Judeos But the Jews

_ . . . . made no such

pre ira non f erre splendorem veritatis, eum temperavit in faise inference. verbis eis allegans illud Ps*- 81.^ " Ego dixi dii estis etc." ' l^ec est putandum quod Veritas illuserit* ludeis ^ sophistice in hoc dicto, sed dulciter manuduxit mitigando eorum ran-

15 corem ex® scriptura patriarche David plus eis autentica^

inter omnes. ^ Cum enim non fuit in Christo ^^r et J^ojv, et 2 Cor. i. 18 Vuig. dixit^ eis superius loh. 10. quod ipse est omnipotens et eadem substancia cum Patre : patet quod illam sentenciam post- modum non retractat. Minor patet notato textu illius cap\

20 Nam ibi dicitur : ' oves mee vocem meam audiunt et ego john si. 27-29. vitam eternam do eis, et non rapiet eas ^ quisquam de manu mea ' et cetera que secuntur. Probatur illa trimembris con- clusio ex ibi positis. Nam ibi ^" dicitur, ' Pater meus quod dedit michi maius omnibus est : ' ergo Pater meus " est

25 omnipotens, et per consequens ' nemo potest rapere de manu Patris mei,' et ultra sequitur^^ ' nemo potest rapere de manu Patris mei ; ^^ et ' Ego et Pater unum sumus ; ' ergo ' nemo potest rapere oves de manu mea.' Istam itaque connexionem subtilissimam ludei conceperant quam ignorabant Arriani.

30 Ex quo patet quod in deduccione sequenti eandem conclu- sionem intenderat sed medio plus occulto.

^-^ blasfemias quia filius dei sum B ; blasferaia etc. C ; blasfemo 0. 2ep. 49ABC. '^ 81 om. AG. Mllusit 0.

^ iudeos AB. ® ex o?w. 0. "^ illis authenticata 0.

* cum enim non fuit in cbristo est et non dixit A B ; cum enim non fuit in christo non est et non disit C ; cum non fuit in christo est et non dixit 0.

^ eag sjc in cod. A ; eas in margine C. '" ubi A B C. ^' meus om. A B C.

'* sequitur om. 0. ^•^ mei om. 0.

16 JOHANNIS \%T:CLIF [Cap. II.

Pro quo notandum quod sicut Judei multum appreciati ^ Discussion of gmjj^ prophetam ^ David, sic ^ ex eius textu cognoverant by ou^Lord quod Messias venturus ex eis foret tam Deus quam homo. Hoc videtur evidens ex argumento Salvatoris facto Phariseis, Matt. xxii. 41. ]\j;t 22, ubi sic congregatis Phariseis interrogat ab eis* Jesus 5 dicens,^ * Quid vobis videtur de Christo ? cuius lilius est? dicunt ei, ' David : ' ^ ait illis, ' quomodo ergo David ' in Ps. cx. 1. spiritu vocat eum dominum dicens : ' dixit Dominus Domino meo, ' sede a dextris, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.' Si | ergo David vocat eum Dominum quomodo [C 41b] filius eius est ? Et nemo poterat ei respondere verbum, nec ausus est quisquam ex illa die eum amplius interrogare.' Non enim contendebant ® illi legis periti in ampliacione ^ verbi de presenti scientes ex sensu scripture quod apud Deum Three inferences sunt cuncta ^ presencia. Ideo sciverunt Christum vel Mes- 15

drawn by the

scribes: siam essc filium David pro quodam tempore. Sciverunt 2°.°

illud Psalmi 1 09 quod Yeritas allegavit dictum esse de Christo. | [A77a] Sciverunt 3° quod propheta tam eximius non vocaret filium suum tam pauperem et abiectum Dominum suum secun- dum naturam ^° ab eo assumptam sed secundum naturam ^" 20 superiorem. Ideo non affuit eis vel ullum " coloratum subterfugium evadendi. Unde pro 2° argumento Salvatoris supponitur quod Yerbum vel Sermo Dei quod idem est, sit

three conse- eternum idem substancialiter Deo Patri. Patet hoc per illud

quences follow :

Ps.xxxiii.6. Psalmi 32 ^^ ' Yerbo Domini celi firmati sunt.' '2. supponitur 25 stantiaUty°o/the' quod dictum verbum fuit incarnandum. Patet hoc per illud °"^Ps. cvii. 20. Psalmi 106 ^^ ' misit verbum suum et sanavit eos.' Unde et dictum Yerbum vocaverunt prophete concorditer Messiam vel

2. The incama- Christum eis promissum. 3° supponitur quod dicti Yerbi 30

3. The extensioii participaciono sit multitudo hominum ^^ in Christum directe ^*

to mankind of . .... ^ . .

the divine nature credoncium deificanda participative, sicut carbo ex ignis par-

through the In- .

camation. ticipacioue cst ignitus. Patet hoc per illud Ps. 81.'* ' Ego

Ps. Ixxxii. 6. .....

dixi dii estis.'

' appresciati 0. ^ prophetiam 0. ^ sicut AC ; sicud B. * iuterrogavit ex eis 0.

5 Jesus d. A. ^-'' iJavid etc. Non enim coutendebant B. "^ David otn. A.

8 amplificacione 0. ^ onmia sunt B. i"-'" ab eo ... naturam om. 0.

11 ullum om. 0. 12 22 0. " 108 ABC.

11-1« in ipsum debite A B C. " 81 otn. 0.

Cap, II.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 17

Istis STippositis formetur racio sic ex sentencia Salvatoris : statementof our

Lord's arpument

Ille Serrao vel Verbum, in quo concordant omnes prophete in John x. 34-36: de operibus miraculosis, de tempore et aliis circumstanciis, et illis quibus mittitur salvandis et deificandis, est verus 5 Messias, et per consequens Deus et homo iuxta textus pro- pheticos : sed in me omnia ista conveniunt : ergo sum ' Deus et homo : et per consequens non solum ^ participacione deifica- tus.2 Ideo hic 3 dicit Augustinus ; ' Si Sermone'^ Dei facto ad^ ^j^^nfeT'"""'' homines fiunt ipsi dii, ^tunc participando fiunt ipsi dii^; et 10 per consequens Sermo ille, quo participant, erit Deus. Si lumine luminati dii sunt, lumen quod illuminat non est Deus? si calefacti igne salutari' dii efficiuntur, ignis unde calefiunt non est Deus?' Oportet ergo ^quod Sermo, quo^ from -which it

follows that the

lontaliter deificantur homines ex unitate substancie cum suo word is One God

with Him who

15 eternaliter adintra dicente, sit eadem deitas cum dicente ; et speaksit. per consequens non blasfemat^ dicendo se naturalem filium Dei esse. Et ex ignorancia huius sensus literalis scripture exciderant^" Arriani, sicut et Sabelliani, ut recitat. Augustinus Ome. 47.

20 Secundo stetit" error Arrianorum in hoc quod dicunt ii. The second

error of Ihe

[0 218b] Christum sine anima 1 solam carnem suscepisse ^^ ; | ut meminit Arians lies in the

TB Il8a1 i ' I statement that

'-rp49_T Augustinus libro suo De Heresibus 1 Heresi 49. ' Arriani, christ assumed

[1« ^aj _ _ _ _ ' humanfleshwith-

inquit, dicti ab Arrio in eo sunt notissimi ^* errore, quo Patrem o"' a human et rilium et Spiritum Sanctum nolunt esse eiusdem sub- 25 stancie vel nature ; sed Filium dicunt creaturam, Spiritum vero ci'eaturam creature ; hoc est, ab ipso Filio creatum^^ volunt. In eo autem quod dicunt Christum sine anima solam as Augustine

stated, who

carnem sumpsisse minus noti sunt. Sed hoc verum esse^^ found the

Apollinarists

Epifanius^® non tacuit, et ego ex eorum scriptis et collocu-

30 cionibus certissime comperi.' Et in hoc conveniunt cum

Appollinaristis " ; de quibus scribit Augustinus Heresi 55

^-^ deus et per consequeus homo non solum A B C.

^ deificus eodd. omnes. ^ hic om. A B C. * sennonem B ; sermo dei factus C.

^ ab B. ^-^ tunc . . . dii o»j. B. ' salutarii 0.

8-8 oportet ergo sermo quo 0 ; oportet ergo quod sermo primo quo A.B.

9 blasfemant C. i» excidarant B. 'i stat B M.

'^ su«cipere 0 M. ^^ notissimo A R C. " esse add. B.

^^ Et hoc utrumque esse A C ; et hoc utrumque est B. ^^ Epliifauius 0.

" Apolinaristis B.

18 JOHANNIS WYCLIF [Cap. II.

faiien into the quod de anima Christi ab ecclesia catholica^ differunt''

Bame mi?under- . » • • o -r-> • r^ •

Etanding of dicentcs, sicut Arnani, ^Dominum Jesum Christum sme anima

Scripture. . ...

carnem suscepisse,^ et Verbum fuisse pro anima : et sic glosant scripturas loquentes de anima Christi et Yerbum in carnem* fuisse conversum, non camem sumpsisse de virgine. 5 Aus:ustine's Et illam heresim® elegantissime dcstruit Augustinus Ep.

refiitatioii is not .

obsoiete: 127^ ct duabus sequcntibus ad Pascencium episcopum Arria-

for Scnpture is ^ ^ ^

to be understood jj^q^ . cuius dicta utiuam hodiemi atttenderent ! Scribit enim

literaUy : but the '

bl^borneTn mind ^apcioso horetico, non "^ puto quidquam inprovide de quo

saicTof "chiist /ra *^^l^°^P°'-^°^ formidaret.® ' Quia, inquit, Dei Pa|tris uni- [A77b]

lervant a.rid^hsl genitus Filius Domiuus ct Deus noster Jesus Christus, post-

Gai. iv. 4. quam " venit plenitudo temporis" opportune^ " formam servi

Phii. ii. 7. suscepit" ad diem salutis ^"nostre ; de illo multa^'' in scripturis

Phii. ii. 6. sacris " secundum " formam Dei" dicuntur, multa secundum

"formam servi": quorum exempli gracia duo commemoro,^^ 15

in the form of . ^ r o

God. ut singula ad singula referantur.^^ Secundum formam Dei ait

Johnx. 30. " ego et Pater unum sumus": secundum autem" servi ipse Johnxiv.28.de se ait " Pater maior me est." ' Nescivit" enim ille^® knew that^christ sanctus ncgare scripturas illas^^ de virtute sermonis, cum person. °*' ^ persouam" rilii concedit" esse multorum quodlibet. 20

God has given Et pouit ad hoc consequenter duplicia exempla quibus

us, as Augustine lo t i j j i n • •!

noticps, two Ueus hucusque non" dignatus est ostendere hominibus

illustrations of . ......

unity corabined meliora, per que tam in noticiam Tnnitatis quam eciam

with diversity ; . . .

■which throw incarnacionis posset^" hereticus manuduci. Primum sic.

light both on the

dootrine of the ' Cum corpus, iuquit, et anima sunt unus homo, quamvis 25 •

Trmity and on jr 7 i ' , 1. ^ ^^

that of the in- corpus et auima non sunf^' unum ; cur non multo magis

carnation. ^ ' "

1. A.nanconsist- Pater et Eilius sunt unus Deus ? cum Pater et Eilius

ing 01 body and

^°"'' sunt unum secundum illam Yeritatis vocem " ego et Pater

John X. 30. unum sumus." Cum, inquit, homo exterior et interior horao

non sunt unum, neque eiusdem nature est exterior cuius 30

^ katholica C, ut saepe. "^ discesserimt A B C ; disseriint 0.

^-^ deum christum sine anima carnem suam sumpsisse A B C.

* verbum in carne A B, verbum carnem fuisse C. ^ eresym B.

^ Ep 21 vel 5 0. "^ heretico. Non puto A B C. ^ formidarem A B C.

3 oportune A B C. ^°-'° nostre. Multa de istis A B C. ^i sauctis A C.

'2 comemoro 0. '■' referuntur 0. '^ formam add. 0. '° Restitit B.

'^ iste sanctus negare istas istas (sic) scripturas 0. ''^ persona A B C.

>8 concedat 0. i» non om. A B. ^o potest A B C. '■" sint 0.

CiP. TI.] DE BEXEDICTA INCARNACIONE. 19

est ^nterior: qiiia exterior cTim corpore iiuncupato^ dicitiir «.e. of an outer

and an inner

homo ; interior autem sola anima racionali^ intelligitur ; man, is yet oue

. man.

utrumque tamen illorum simul non ^ duo homines sed unus dicitur : quanto magis Pater et Filius unus Deus est ? ' 5 Secundum esemplum est de natura universali. ' Homines, inquit, per consorcium et communionem* unius eiusdem nature 2. Man, i.e. man-

kind, consisting

rc 42bl qua omnes homines unum erant, et si aliquando 1 secundum «f many diveise

^- -* individuals, is yet

diversitates voluntatum et sentenciarum opinionum et morum one i", nature,

^ and will be per-

dissimilitudines ^ non erant unum, ^ erunt tamen perf ecte plene- ^'^'^tiy one at the 10 que unum^ cum perventum fuerit ad eum finem ut sit " Deus ^ ^°'^'- ^'^- ^^- omnia in omnibus." Et sic non est possibile homines esse au^^h^ingrwhen unum in caritate vel alio accidente, nisi prius sint unum in 'Godisaiiinaii.' substancia vel natura : ut declarat libro primo eV 3° contra Maximinianum 22° capitulo. Quod autem multi homines sint 15 unum in substancia vel natura^ probat^ per illud Apostoli

ad Cor. 3° dictum ^° de Paulo et Appollo ' ' qui plantat et qui 1 Cor. iii. 8. rigat unum sunt." Unde Veritas Joh. 17." '^" Non (dixit) J°^n ^^"- ^i- rogo ut ipsi et nos unum simus ; "^^ sed " ut ipsi unum sint, Those who deny

° ^ ; j. ' jijg Yea\ exjstence

sicut et nos unum '^sumus : " non solum natura quod iam erat •?* Universais are

-■■ prone to various

20 "^erum, sed et perfecte^' caritatis atque iusticie^* pro sue^^ ^"'^^i^''» capacitate nature, quantum^® in Dei regno esse poterit,^^ ut sic ipsi summe unum sint in natura sua, sicut Pater et Filius summe unum sunt incomparabiliter^* meliori natura. Nun- quam, inquit, de aliquibus rebus legimus quod unum sunt,

25 nisi sint eiusdem substancie vel nature.'

Et indubie'^in illo errore de universalibus cecati sunt Arrius, Sabellius, et quam plures heretici. Ideo Anselmus De Incar- ^s ^^^j^^^^j^^.^^^ nacione primo vocat^" negantes universalia ex parte rei extra signa'^^ dialectice hereticos. TJnde Pascencius Arrianus post- and Pascencius

'-' interior cum corpore nuncupato AB, interior comunia {? quia) exterius cum corpore nuncupato C. ^ racionabiliter A B C, racionali 0.

3 sunt add. B. * et communionem om, B. * dissimiles 0.

6 erant A B C ; erant . . . unum om. 0. "^ 23° A B C.

s vel natura oot. A B C. ^ probatur 0. ^^ est add. 0.

1' Joh. 11°. 0. ^2-12 Non dicit ut et nos unum sumus A B ; simus C ; sumus 0.

i3_i3 sumus. Sumus enim non solum unum natura quod verum est iam sed et perfecte ABC. '* iusticia 0. ^^ sua A B C. '« quod A B C.

" esse potuerunt A B C. '* comparabiliter A B. i^ dubie 0,

'" vocant B. ^^ signum 0.

20 JOHANNIS WYCLIF [Cap. II.

tiie Arian is a qiiam vocayerat^ Augustinum succensum errore tanquam aqua forhe^couid'not cenosa se ingurgitantem et ut arborem curvam et nodosam

Tinderstand how ,, ..... iij_ •■l-j. -j i"

unity of nature quB nichil rectitudinis lu se nabet, scribit quia moveat "

could co-exist . . . 01 ±- •■u-

•nith distinctioa eum ad depravandum sentenciam Augustini conntentis sibi

of persons ; ,. ,

in ^ scriptis fidem | suam, JN am * mter alia beatus Augustmus [B 118b] scripsit sibi Patrem et Filium et Spiritum sanctum esse xmum Deum, ' Quis, inquit, Pascencius e ^ tribus personis est unus Deus ? an forte | una est persona trif ormis que hoc nomine [A 77c] nuncupetur ? ' Si iste hereticus cognovisset quomodo ^ unica'' communis humanitas est quelibet persona hominis ; 10 vidisse potuisset® faciliter quomodo unica deitas, essencia, substancia, vel natura divina, est tres persone et quelibet earundem.

Sabellius eciam si vidisset quod cum unitate nature stat distinccio personarum, sic quoque^ non fuisset cecatus ^" in 15

nor couid isto turpissimo paralogismo " — Petrus est natura specifica :

Paulus est eadem natura specifica : ergo Petrus est Paulus — vidisset quod non oportet quod Pater sit Filius, quamvis utrumque sit eadem simplicissima substancia. Et sic de aliis heresibus puUulantibus propter defectum logice scriptu- 20 rarura.

Andmanynowa- Multi enim ^^ cupiuut autorizare novam logicam extraneam

days do not ^ _ _ ^^

appiy Augus- g^ scriptura et hinc dicunt ^* se ipsam corrigere tamquam

fi"^t whether the iiQpossibilem ^* de vi vocis. Et illud meminit Augustinus

pas^*age^refer^to (^outTSi dictum Pascencium. ^^Nam contra^^ negantes scripturas

as^^man^^ ^°^ ""^ ^^ Christo sic loquitur : ' Homines, inquit, minus intelligentes

cf.p. 9. i. 6. quid propter quid dicatur|precipites|volunt habere sentencias : [O 218c]

et scripturis non diligenter scrutatis arripiunt ^^ defensionem^'

cuiuscumque ^^ opinionis^'' et ab ea veP® nunquam vel de

difficili deflectuntur, dum docti atque sapientes magis putari 30

quam esse cupiunt. Ea quippe, que propter formam^" servi

1 vacaverant vocaverant {sic) 0. ^ movet 0. ^ in om. 0.

* nam otn. A B C. ^ a 0. ^ quomodo om. B. '^ mia A B C.

^ posset 0. ^ q\xoi omnes codd. ^" cecitatus 0. ^^ Peraloysmo A B.

12 autem A B C. ^^ dicunt om. B. ^* impossibile 0.

15.15 jjajn consequenter contra A B C ; nara consequenter 0. i6_i6 defensionem cuiuscunque opinionis om. B; defensionem add. iteriim C.

1' defencionem 0. ^^ oppinionis A. ^^ vel om. AB. ^'^ formam om. B.

Cap. II.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 21

dicta sunt, volunt transferre ad formam Dei. * Hoc, inquit, which rule he

exemplifies in

nomen Jesus Christus ex dispensacione misericordie ^ sus- many piaces, and

asserts plainly

cepteque ^ humanitatis assumptum est, quia ipse Filius Dei botu the hu- factus est filius hominis, non mutando quod erat, sed^ assu- 5 mendo quod non erat.' Et probat diffuse ex scripturis * quod tam Christus quam Spiritus Sanctus^ est idem Deus cum Patre et specialiter per illud Apostoli ad Cor. 8. ' Scimus i cor. viii. 4-6. quoniam nullus Deus nisi unus : nam etsi sunt qui dicantur dii ^ multi et domini multi, nobis tamen unus Deus Pater ex 10 qno omnia et nos in illo : et unus Dominus "^ Jesus Christus 3?^*^^ divlnity

•^" ^ of Christ.J

per quem omnia et nos per illum.' Ex isto plane sequitur non protervo quod Christus sit idem Deus cum Patre. Unde dicunt periti scripture quod deus et dominus per se sumptus ' dicitur authonomatice de Deo et Domino dominorum. Scio Sotheysurrender

the literal sense

15 tamen quod protervus potest,^ ut hodie, negare quamlibet of scripture partem scripture de virtute sermonis, et dicere quod Deus ignorance hoth

r r 4. Qj- iQgiQ and of

erat verbum nuncupative, et quod per Christum non sunt metaphysic. omnia facta sed omnia citra ipsum, ^"et sic est Deus ac animatus,^'' sed nec Deus deorum nec animatus " nobiscum 20 univoce. Sed non sic sophisticati sunt eciam heretici, non sic negantes^^ scripturam ut hodie, quia melius fundati in logica et methaphisica quam nostrates.

Tercio antem stat opinio Arrii in his que ex predictis iii. The third

error of Arius is

erroribus sequuntur ": ut puta^* quod Christus nedum^^ est a coroiiary from

■■■ _ _ the above :

25 univoce hcmo cum aliis sed non est homo simpliciter, cum tbat christ not

^ having a human

non potest esse homo si non sit anima intellectiva ; et per souiwasnotvery

^ ' ^ man.

consequens non est passus ^® mortuus aut sepultus, et sic de quibuscunque predicatis humanitatem Christi concernenti- bus.^^ Quamvis enim dici possit quod angelus, coniunctus 30 nature corporee tanquam motrix, sit homo ; verumtamen est For an angei in alterius speciei quam totus vel completus homo, id est,

1 nunc B ; mie A C 0, i.e. misericordie. ^ suscepte quia A B C. ^ ^t B.

* scripture 0. ^ sanctus om. A B.

^ sive in celo et in terra siquidem sunt dii add. ABC.

' deus A B C. * sumpti B. _ » posset 0.

io_io ac om. sed in loco habet rasuram duarum litterarum A ; et sic . . . animatus om. B. " anima 0. '2 mutantes A B C. " sequentur A B C . '* puta A B C ; p5 0.

1* nedum non A B C. ^^ mortuus passus B. " consernentibus 0.

22 JOHANNIS WYCLIF [Cap. II.

is not very man. natura iutegra ex corpore et anima composita : homo enim est racione spiritus eiusdem speciei cum angelis et non racione nature corporee.

Et per hoc patet quod quidam minus intelligentes Augusti-

teaches that for num putaut ipsum contradicere sibi ipsi, quando dicit quod

very man, body

and soui, i.e. the anima non completus aut 1 totus ^ homo : nam^ verum dicit ad [A77d]

three elements of

flesh, inteiiect, seusum ^ expositum. Unde Epistola 40 ad Dardanum

and spint, in -^ ^

Luke xsiii. 43. solvendo questioncm de dicto Salvatoris* Luc. 23 quo® necessary?"' ^^^ promisit ] latroni quod f oret secum illo die in paradiso ; [C 43-b] | ' antequam, inquit, sciatur utrum secundum deitatem^ vel^ *

secundum humanitatem intelligatur promissio Yeritatis, oportet videre quomodo sit loquendum de homine. Non, inquit Augustinus, sicut quidam heretici dicunt, Verbum Dei ® et carnem sine anima humana ' suscepit, sic quod Verbum esset cami pro aniraa ; vel Verbum Dei carnem et 1 5 animam sine mente, ut Verbum Dei esset anime ^° pro mente. Sed accipis, inquit ad Dardanum, hominem Chris- tum ; sicut'^ superius aisti quod Christum Deum non crederes nisi perfectum hominem credidisses. Profecto, inquit, cum dicis hominem, perfectam totam illic naturam humanam vis 20 intelligere. Non est^" autem homo perfectus si vel anima carai vel anime ipsi mens " humana defuerit.' ^^ Et illam naturam complete ex anima et corpore compositam vocat super Joh. Ome. 47 ^^ totum hominem : quam ^® notum est ex which is aiso dictis De Anima distingui tam a corpore quam anima ^' licet 25

shown in the i^e _ . . .

Anima : omnia ista tria sint eadem persona hominis. Sic ergo ^^

intelligendus est Augustinus quandocunque videtur dicere ] [B119a] quod corpus vel anima non est homo ; id est, non est ^^ tota vel completa natura ex corpore et anima composita. Sed pro solucione Dardani questionis videtur Augustino catholi- 30 cum quod promissio facta latroni intelligatur secundum

^ totus aut completus 0. ^ non 0. ^ sermonem A B C.

* salvatore 0. ^ qvio = quomodo A C. ^ divinitatem 0.

"> aut B. 8 dca 0. » huraana om. A B C.

*o anima C. 'i sicud A B C. ^^ est om. 0. '^ meus 0.

'* deseruit 0. ^^ 40 A B C. '^ quanquam 0. " anima om. 0.

18 igitur A C. i» non est in margine C.

Cap. II.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 23

humanitatem Cliristi : ^ 6ed cum corpus Cliristi ^ sepultum sit yet Augustine

rightly admits

solum m orto, ut patet loh. 19,^ relinquitur quod sue anime Johnxix.42.

. . . .... ^^''^^ ^^^^^ i® ^

in parasceue erant simul ; quia modicum felicitatis fuisset «ense in which

_ _ -^ _ _ _ the soul is man :

animam latronis fuisse cum solo corpore Christi mortuo in 5 sepulcro. Et cum yera mors fuit in Christi corpore, cum aliter non fuisset vera resurreccio ; querendum est — quo devenit anima ^ Christi in illo triduo ? Quod cum evangelium non reserat, supplet* beatus Petrus Actuum 2° probans ex illo Acts ii. 31. Psalmi 1 5 dicto de Christo ' quoniam non * derelinques 10 animam meam in inferno, nec dabis sanctum tuum videre and it was in

this sense that

corrupcionem,' quod anima Christi descendit in illo triduo ad thepenitentthief limbum patrum, quem Yeritas Luc, 16. vocat * sinum Abrahe,' Luke xvi. 22, 26, ubi patres veteris testamenti feliciter quieverunt. ^ Quamvis ■was -with Chnst

■"■ -^ in Paradise, t.e.

enim dictum psalmiste sit negativum, impertinenter tamen '«'it^ci"''at's dis-

^ D ; L embodied human

15 menti prophetice diceretur, nisi intenderet Messiam secundum «ature. mentem visitare inferos et statim sine media incarceracione corpori reuniri.^ Et hinc fundatus est de Christo articulus fidei, quod * descendit ad inferos.' Cum ergo paradisus generale nomen est ubicunque feliciter "^ vivitur, quid obest

20 animam latronis fuisse cum anima Christi in regione quies- cencium congaudendo et non in regione inferiori dolencium,* inter quas est ' magnum chaos ' secundum veritatem evangeli- cam interceptum ? « l^^l^J ^^^f^

E.edeundo ^" ergo ad propositum patet ex dictis quantum creature^'^differs

25 differt ista posicio ab heresi Arriana. Ideo est michi verisi- ^f Adus™™ mile quod doctores moderni " cum non ydemptificarent que wantofprecision

. , TT i n 1 n • 1 • • • 1 i" thought aiid

[C 44a] mmus mtelligunt,''' 1 locuntur michi temptative, yronice, vei language, sonie

-,^ . . , ... . _- , _ . confuse the two.

locose. Yronice quidem, quia Arrius negavit Verbum Dei esse 1. Arius denies

the consubstan-

idem substancialiter Deo Patri, sed creatum esse secundum tiaiity of tiie

Word with the

30 supremam substanciam, que est Christus. Ego autem dico ^^'^^^■"- .

^ sed . . . Christi om. 0. ^ 29 0. ^ deveniet Christi B, om. anima,

* suplet 0. * non om. 0.

®-^ quamvis enim dictum psalmiste sit negatum impertinenter tamen diceretur menti prophetice nisi intenderet M essiam visitare inferos ac statim sine mera incarnacione corpori uniri A B C. Cod. 0. habet quam enim dictum . . . incineracione corporis veniri ; cetera ut supra in textu. ' bene B.

* dolencium om. A B C, ^ interceptum codd, omn. Qu. interseptum ?

1° respondendo A. " mei B C om. 0. ^'^ intelligunt minus 0.

24 JOHANNIS WYCLIF [Cap. II,

nndin this sense Qiiocl Christus 1 absolute necessario * est eadem deitas que est r0 218d]' .

dcny that Christ, ■

as the word, is, Pater,' uec posse secundum supremam naturam, que est I

or can be, a

creature. Christus, | creari vel fieri. [A78a]

2. Arius denies 2° autcm dixit Arrius quod Christus non habet animam

in Christ the ^ _

human^s^oui^sa ^ ®®^ pure camem ; spiritu illo creato ^ supplente vicem anime 5 |

^^fs^^uppHed M^ ^^^ ypostatice, sed ut motrice, corpori copulato. Ego autem

of^thrwoM?"^^' ^^^^ 1^°*^ Christus nedum habet animam, sed est anima, neo

chrisf 'has, a^nd posset ^ cami nisi mediante anima ypostatice copulari.

and 'that"*oniy 3° ubi posuit * Christum non esse hominem nisi equivoce,

hyp^Dstatic^union 116C proprie passum ^ esse, mortuum, et sic de aliis que fides 10

3. Arius denies evangelica de Christo predicat. Ego autem"' dico Christum

the real hu- . . -, .• • , • , •

manity of christ. csse " venssime, compietissime, et univoce hommem cum

I afHrm that he .

is very man in quohbet iratre suo ; et vere de virtute sermoms conversatum

the piain sense ...

of the term. esse m terris, ut canit processus evangelicus.

Thus, whereas Et sic, ubi Arrius pcccavit in deitate Christi negando eum 15

Arius sinned

asainst both the verum Deum ' eundem cum Patre ; ubi eeiam peccavit in

divine and the ' ^

human nature of humanitate Christi negando ipsum esse verum hominem ; ego !^'j"y u ^^'^"o"^- utrumque ^" pleno corde confiteor non conf undendo naturas nec "

ledge both, nei- •■■ ^

nature" nor^dL? distinguendo personas in Christo. Et patet quod non, quia soifs^n^Chfisr'^' ^^^^^ Christum esse creaturam, censetur hereticus ^^ ; sed, quia 20 The Arian heresy dixit Christum esse puram ^^ creaturam meliorem homine ; et

consists not m ■*■ '

saying ' christ is nou homiuem passum abiectum et ab hominibus reprobatum.

a creature : but ^ ^

word^^-^crlfture^ "^^ utiuam nostri loquentes attenderent ad regulam includl^^more^^or -A-Ugustini ' quid proptcr quid de Christo dicitur,' allegando kss than^'^man^ pQjjjp^g^g scripturam vcl determinaciones ecclesie non trun- 25 ?u[e^pp^9, 18^20) cate. Ut primo libro contra Maximinianum ca° 11. ' Audi, Tf^^our ^^raodern inquit, Maximiniane, auctoritatem synodice '* locucionis : Si quis ex nichilo Filium dicit non ex Deo Patre, anathema sit.' Quis ergo color, si dico — Christus est creatura — sed et Arrius dixit Christum esse creaturam, quod coincido in 30 heresim Arrianam ? Vere non plus quam sequitur, si uterque nostrum dicat Christum esse aliquid '* sive Deum.

^ intus 0. 2 eadem deitas cum patre B. ^ increato M A ; creato B C 0.

* potest A ; oportet C. 5 ^^ possuit B.

^ proprie poano esse {sic) A ; tibi posset csse B ; posset esse C.

■^ autem om. A B 0. » ipsum esse A C ; esse om. B. * verbura domini A BC.

^° utraque B. ^^ non B. '* ggge Cliristum censetur creaturam hereticus-B.

" pure 0. " sinodice 0, ut saepe posl. i^ aliud C.

Cap. II.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 25

SecT obicitur quod dico horribilius Arrianis, quia ipsi Objection.

' I am a worse

dixerunt Christum esse primam et optimam creaturam : ego heretic than

Arius : for Arius

autem dico Christum esse materiam primam, et sic ^ ab- said that Christ

_ _ ^ _ was the highest

iectissimam creaturam. Hic dicitur quod non sequitur. creature : where.

-■^ ■*■ as I make him

5 Nam Christus est optimus homo possibilis, inter omnes ^^^ lowest.' creaturas particulares optima, in tantum quod est melior [B119b] ^angelo ; et per consequens melior^ illa creatura, si esset, | ^"1^1^'^ Christ

op.... ...,., . . . was the best

quam'* linxit Arrius nimis stolide esse* primam creaturam possibie man ; Dei, mediante qua ^ Deus creavit Spiritum Sanctum et tures the best 10 consequenter alias creaturas. Nam illa creatura non foret melior creato angelo : de Christo autem dicit Apostolus ad Hebr. 1° quod ' est tanto melior angelis efPectus quanto Heb. i. 4. differencius pre illis nomen hereditavit.' Et si obicitur per Heb. ii. 9. illud Ps. 8 ® dictum de Christo ad litteram '^ ' minuisti eum i^s- ^iii. 5. [C 44b] paulo minus | ab angelis ' ; dicitur quod Christus, sicut est .

natura increata et natura creata, sic secundum naturam j,^ .?,"^y in his

' bodily nature

creatam est simuP tam natura corporea quam natura in- thanthe^angeis"- corporea; ^ secundum autem naturam corpoream^ est ' pau- |J^jq^ g.^lJj''?^ jj°g lulum minoratus ab angelis,' sicut^" sentenciat satis" psalmus ; "^^better"\han 20 et secundum creatum spiritum per graciam unionis angelos^^ * e ange s. antecellit. Conceditur tamen^* quod abiectissima creatura que est Christus Deus, licet sit natura inferior quam angelus But even, if it

, . , !_• j_ he granted that

vei anima humana, est tamen optima et suprema persona in nature he is

•T •!• • , j r^T 11 Tii- • • • • ' lower than the

possibilis : cum omnis natura que est liiius ^* Mane virgmis angeis,' because

1 • • 1- iK -TT • -r\ • • of his human

25 hominis''' est et'" rilius Dei ; et e contra omnis natura, body; yet in Ms

compound per-

que est Filius" Dei, est filius hominis ; quia natura divina son, as son of

^ . . . ... God and Son of

est filius hominis, ut patet ex confessione beati Petri Mat. Man, he is the

Matt. xvi. 13, 16.

16. querente Yentate, ' Quem dicunt^'' homines esse filium best and highest hominis ? ' et respondente Petro de eadem humanitate que An^d" Scripture [A78b] est | Christus, de qua fit questio. ' Tu es, inquit, Filius Dei both son of God vivi,' intelligens indubie filium naturalem. Unde Veritas

^ sic om. A B C. ^ angelo . . . melior om. 0. ' qfh A B 0.

* esset A B C. s quam B. ® dictxmi 8 om. A B C.

' ad litteram om. B. s f^lius B. ^-^ secundum . . . corpoream om. 0.

^" sicut om. 0. 1' sacer 0. '- angelos om. A.

'3 tamen om. C. "-'* Marie . . . filius om. B. 15 virginis om. 0 M ; forsitan aut virginis ant hominis omiltendum.

i^ et om. A. '■' ducunt 0.

26 JOHANNIS WYCLIF [Cap. II.

andSon of Man. approbando responsionem^ adiunxit premium, et monet eum-: Matt. xvi. 17. ' Beatus es, inquit, Symon Bariona, quia caro et sanguis non revelayit tibi, sed Pater meus.' TWs doctrine of j^^ pgj, j^Qp destruitur heresis Nestoriana arguens ex diver-

diTersity of na- j^ °

orpcrsmf is"tiie sitate naturarum in Christo quod sit diversitas personarum. 5

Ne1;to*rianhere*syi Nesciunt enim quomodo humanitas assumpta et natura divina

as . Qse m ^^^ dispares sunt utraque ^ eadem persona cum Verbo Dei,

ut ostendit Anselmus de Incarnacione Yerbi cap, 6.^ et sic

posuit alium esse filium hominis et alium Filium Dei ; sicut

aliud est filius hominis et aliud Filius Dei; sicut dicit 10

and Augustine superius Augustinus. Et patet quantum differt ista posicio

ab heresi Arriana et Nestoriana, cum quibus videretur minus

if it is stiii ob- intelligentibus maxime concordare. Et si obicitur quod non

jected that I am

worse than Arius tollitur, Quin Christus sit crcatura ^et abiectissima, quod^

in saying that ^

Christ is the ]2on posuit Arrius : concedo conclusionem. IJnde inter alia, 15

lowest of crea- ^

tures ; I grant q^e acceudereut ® yirtutes theologicas in nobis "^ viantibus,

maxime videtur mihi debere gignere ® illa summa minoracio,

Phii. ii. 7, 8. iHa summa exinanicio, illa summa ^ obediencia vel humiliacio

the conciusion ; qua ^° Yerbum, manens substancialiter complete et eternaliter

aiid gratefuily ^ ^

haii, as a iieip qiiod erat, assumpsit ypostatice quod prius non erat. ' Nus- 20

in our Christian ^ ' i J r i r

consTd^mion ^"^^ q^am " enim angelos apprehendit ' secundura Apostolum ad Heb. ii. 16, 17. Hcbr. 2°. sicut ficte garriunt Arriani ; sed ' semen Abrahe ' ^^

that Christ thus

emptiedhimseif; tam sccundum naturam corruptibilem quam secundum" naturam immortalem ' ut fieret per omnia fratribus similis ' : Heb. ii. 11, 12. diccnte Apostolo ubi supra, * non conf unditur " fratres eos 25 vocare, dicens ''narrabo nomen tuum fratribus meis " ': et

in takmg on him- '

seif not an senuitur ' nusQuam enim angelos apprehendit, sed semen

angel sbutman s J- ^ o i-i 7

sake^^^TWs is^^n '^brahe apprehendit : unde debuit per omnia fratribus simi- oTtoourfaith ^^^h '^'^ misericors fieret et fidelis pontifex ad Deum.' Ex

quo textu patet quod fides nostra viresceret ex hoc quod 30 naturam nostram fragilem non pure angelicam dignatur

^ confirmando questionem B. ^ et monentem codd. omti.

2 utrumque 0. ■* 6. codd. onin. ^ est abiectissima quomodo AB C.

^ attenderent A B C. "^ nube A B C. ^ gmguere 0.

^ sublima A B ; om. C. ctim lacuna. ^^ quia A C ; quam B.

'1 nunquam 0 ; nusquam A B C ut in Vulg. ^^ habrahe 0. ^^ secundum om. 0. 1* confundetur 0 ; confunditur A B C m< in Vulg.

Cap. II.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 27

suscipere. 2° cum non ^ potest frustrari, patet quod ex assumpcione nostre nature, quos vocat ^ f ratres suos passus ^^ ^^ ^^ ^^^^^ et temptatus^ ad nobis auxiliandum, invalesceret spes^ [C 45a] humana. Et 3° visa humiliacione | qua Dei Patris primo- genitus naturalis dignatus est naturam nostram fragilem et abiectam assumere f ortificaretur caritas ad ipsum et fratres ^^^^^'^ ^° """^ r0 219al suos in ipso* carlius diligendum. Non ergo iniuriatur nobis in taking man's

>- -J X- 1 «j nature rather

nec debet vilescere quod nos sic univit, non angelos ; nec ab than that of

■^ angels, he nei-

honore Patris degenerat, nec ^ fundatur in ipso ^ remissior ther dishonom-s

® ' ^ the Father nor

10 nobis diligendi racio.' Sed per omnia e converso. XJnde ?ffers a weaic

" ^ incentive to our

loh. 14. vere dicit, ' si diligeretis me, gauderetis utique q.uia ioje:^as_he^him- vado ad Patrem.' Pro cuius declaracione suppono : primo xh^s"p^assage'im. quod Christus, hoc dicens ^ secundum humanitatem as- [J'^^i<jgmity of sumptam,^ sit eiusdem nature nobiscum. 2° suppono '" quod bfm "^nd^Tur^i 15 apostoli, quibus locutus est et alii sermones eius servantes ^^ "^That his a- sint nedum servi Domini sed amici. Patet per ^^ illud post"ies and' fol-

- , ,„ __ , . . ,. . „ ... . . T • lowers are his

loh. 15 ^^ * Yos amici mei estis si teceritis que precipio vobis: friends.not ser- iam non dicam vos servos etc' 3° suppono quod de racione 3. That 'fnends'

. i. 1 • j share in a happi-

amicicie sit, cum amicus sit alter ipse, congratulan de pros- ness which be-

... „ falls their friend,

20 peris coamici, specialiter si exinde ^^ speratur amicicie Iruc- as Aristotie saj-s,

■■■ ... especially when

tus uberior. Patet per Aristotelem 8 Ethic 5." Ex istis sic bythathappiness

the friendship is

arguitur. Quilibet amicus debet gaudere de eventu prospero made more fruit- coamici amiciciam confirmante ; sed Christo amico aposto- [A 78c] lorum ascendente in celum | et collocato a dextra ^^ Dei Patris advenit summa felicitas : ergo de eius transitu f uit apostolis congaudendum.i^ Et hinc dicit apostolus ad Hebr. 7 ' quod" Heb vii. 25.

° jr j. ^jid this was tne

lesus accedit per semet ipsum ad Deum, semper vivens ad resuit of chrisfs

^ '^ ^ ascension : lor

[B 120a] intei-pellandum pro nobis.' Cui conformiter | scribitur prima^' "«^^^ forus."'^"^' loh. 2° ' sed et si quis peccaverit " advocatum habemus 1 J°i^° "• ^- SOapud^' Patrem, lesum Christum.' TJnde Augustinus super iUo textu Omelia 78 sic scribit : ' humane nature congratu-

1-' potest . . . vocat om. 0. ^ temperatus 0.

^ species B C 0 ; spes cum rasura supra A. * in ipso om. C.

5 vel 0. « in nobis A B C. ^' po [potencia) 0. ^ hic docens 0.

8 assumptam om. AB C. '^ supponantur 0. '^ per om. ABC.

^"^ lacuna in loco numeri C ^^ inde B. ^* 11°ABC.

15 dextris A B C. '« con- om. A B C " hebre qui 0 ; 7 om.

i^ scribitur prima om. 0. i^ peciaverit 0. ^° aput AB.

28 JOHANNIS WYCLIF [Cap. II.

Thus, as Au- landum est eo, quod assumpta est a Verbo ut immortalis ^

pustine says, _ ^ -^

chnsfsreturnto constitueretur in celo, atque ita fieret^ terra sublimis, ut^

the Father is the ' ^ '

exaitation of the incorruptibilis pulvis * sedeat ad dextram Patris ; et sic 1 Cor. XV. 53. Christum ire ad Patrem et recedere a nobis est mortale, momuty^which' ^^^^ ^x nobis suscepit, levare in celum" et facere immortale. 5 asTo*^ unfversliP ^^^^ ^^o^ ^o^ ^i^c gaudcat ut ct suam naturam iam hoprot^^^the \n- immortalem gratuletur in Cbristo, ac * illud se speret esse dividuai beiiever. f^j^^p^j^ pgj. Christum ? Nec dubito, quin omnes moderni

scholastici nescirent impugnare istas logicas de vi vocis. ft-a^aWe ^conciu'- "^^ ^^^ intclligit Jeronimus et alii rectiloqui quod tota spes 1 6 words ^of™Scrip! ^^ consolacio uostra est in summa humiliacione Christi, qua and^others^rTffhtiy ^^^^^'"^™ nostram assumeudo et nobis exemplum conver- them*^*^viz^ that saciouis tribucndo fecit se non angelum vel naturam alienam terms '^^"^our ^^ homine, sicut fabulantur heretici, sed verissime et univoce

fratrem nostrum, ut post' declarabitur. 15

Cap. III.

\_Ostendit quod Christus fuit homo in tridiio, et ohicit muUipUciter et dissolvit.

Chrisfs humanity loas not suspended during the three days' entombment.^ The position that Ex * istis plane cousequitur quod Christus fuit verus homo

Christ was man . . • -r» -i •

in the three days in triduo iuter eius mortem et resurreccionem. Probatur sic.

is thus proved.

A man's body Cuiuslibct ^* hominis tam corpus 1 quam anima est insepara- [C45b]

and soul are each

of them the same biliter idem homo : sed tam corpus Christi quam eius anima

man : Chrisfs -^ ^-

body and soui pgj, dictum triduum mauet : ergo Christus fuit per dictura

remam durmg '^ o x-

th^efore^dmm' ^^'iduum vcrus homo. Maior patet ex dictis. Nam quomodo- i^vlrv'man^™'^ cunquo scriptura vel alii doctores catholici hoc intellexerunt enou-tT fo^r^me^ ^^'^^ figurative sive aliter, suppono me intelligere ; sic tamen o^ ^°reconcmng quod maneat verum de virtute ^" sermonis : et sic oportet me 25 cKpanoies, it is coucedere aliqua " que secuntur. Nam licet illud argumenttim

■well to examine -, , • ^ • ^ n ^ i !• 'i.

furiher. det michi plenam tidem ad conclusionem propositam, verum-

tamen pro intellectu scripture et veritatum annexarum huic

1 immortalis om. A B C. '^ in terra A B C. ^ ^t C. * pulius 0.

* in celura om. B. ® at A B C- ' post om. A B C.

* littera mitialis om. ut fere sempcr A B C. ^ cuiuscunque 0. 10 de vi sermouis A B ; de Christo sermoiiL. '^. ^i alia 0.

Cap. III.] DE BENEDICTA INCAKNACIONE.

29

materie cum dictis doctorum oportet illam materiam ulterius triplici medio^ dilatare. Yeritas enim testatur omnimode sibi ipsi, nec aliquid ex veritate consequens offenderet pias aures. Quicquid ergo ex hoc principio perfectus^ philoso- 5 phus sciret deducere concedi debet tanquam catliolicum, et oppositum abici ^ tanquam dissonum fidei Cliristiane. ^^ uuer^cbTist

Ut primo sequitur ex eius opposito quod Christus non f^toTeii.-^^nof Ue descendisset ad inferos, nec iacuisset sepultus in sepulcro, \g^^^ sicut tamen^ superius allegatur ex fide. Si enim descendit 10 ad inferos, vel secundum deitatem vel secundum humani-

tatem. Non secundum ^ deitatem, cum non secundum illam For tws must Bit mobilis ; et si secundum humanitatem, tunc illa fuit to his human servata^ pro tunc descendens ad inferos. Nec sufficit hoc, hewas'not then

... . man, it could not

nisi illa pro tunc fuerit sibi ypostatice copulata : quia persone have happened

^ _ at all.

1 5 non est attribuenda pars "^ denominacionis ^ pro tempore pro quo ipsa non est pars persone : cum tunc omne corpus racione materie foret perpetue,® et omnis homo racione anime eque post mortem viveret sicut ante. Quod negant illi, quibus non The hypostatic

union was not

sapit, quod Christus vixit humanitus in dicto triduo : unde se-vered, nor is

^ ' ■*■ _ _ _ there need to

20 dicunt quod est impossibile de vi vocis quod Christus fuit correctthe com-

^ ^ ^ ^ jnon saymg,

mortuus aut sepultus vel quod descendit ad inferos : sed sic 'Christ died and

^ J- was buned mto

[A78d] in I telligitur : corpus, quod quondam fuit Christi, sepultum ^^j^^^^^. ^^j^ ^^of est, et anima, que quondam fuit Christi, descendit ad inferos, sed non Christus, ^°cum tunc non fuit ita quod Christus est.'" 25 Sed revera ista ficticia superaddit perfidiam ludeorum. Nam

turba ludaica loh. 12. dixit lesu : ' nos audivimus ex lege Johnxii. 34. quod Christus manet in eternum ' : quia lesaie " 9° scribitur : i^a. ix. 7. * super solium David et super regnum eius sedebit, ut con- abideth ever.' firmet illud et corroboret a modo^^ et usque in sempiternum,' 30 id est, a tempore quo ' puer natus est nobis.' Probatur sic. isa. ix. 6. lesus natus est rex humanitus, ut patet loh. 18^' ' Tu dicis John xviii, 37.

His royalty was

quia rex sum ego : nam ego ^* in hoc natus sum.' Cum ergo not interrupted

.... . . . . . by '^'^ath : it was

per mortem non fuit intercisio regni sui, cum f uit spirituale spirituai aud in-

^ 3"* AB C 0. Qt(. raodo legendum. pro medio ? ^* factus 0. ^ hiti B.

* taraen om. A B ; tum C. ^ secundum om. A B C. ^ incarnata A B C.

■^ partis codd. omn. ^ denominandum 0. ^ perpetuo 0.

10.10 gujQ imiQ, non ita quod Christus fuit B. 11 ysae 0.

" amo AB C ; a m° 0, i.e. a modo. " loti. 18 altera manu C. ^* ego om, B.

30 JOHANNIS WYCLIF [Cap. IIl,

depeiident of the a corpore independens ; ergo mansit perpetuo. Confirmatur :

'rian. vii. 14. quia Daniel 7 scribitur de Immanitate Christi : * potestas eius

etema que non auferetur/ et regnum eius quod non cor-

but stiii in reia- rumpetur.' Non ergo potest ille Dominus eciam'^ secundum

tiontohishuman . t t •.

Mic. iv. 7. humanitatem perdere regnum suum : quia Micnee 4^°. dicitur, nature.itwasthe , ^.gg^abit super eos ex hoc 3 nunc | et usque in seculum.' Et [0 219b] royaity of his patet * ex hoc quod non est ^ alia regnacio homiuis | interioris ^ [C 46a]

•inner man,' and . _,. , , • . , » • /^i • i • -r» • j •

not separabie m Christo nisi que est ® regnacio Christi Dei : sed anima

from his royalty ., ... . • ,• ^, • ,

as divine : not a reguavit a pnucipio sue creacioms contmue : ergo Lnnstus. spirituai royaity, ISTon enim dictus rcx Israel secundum humanitatem ut 10 testifles, corporaliter regnet sed spiritualiter super illos : ut exponit

John xii, 13. Augustinus Ome. 50 ''exponens illud'' loh. 12 ' Benedictus

qui venit ] in nomine Domini, rex Israel.' ' Non enim,^ [B 120b] inquit Augustinus, rex Israel fuit Christus ad exigendum tributum vel ferro exercitum armandum hostesque ' visi- 15 biliter debellandos ; sed rex Israel, quod mentes regat, quod in etemum consulat, quod in regnum celorum credentes TO ait^ ^^con-^^ sperantes amantesque perducat.' Cum ergo illa ^" potestas human sphit spiritualis, existens subiective in anima independenter " a th^ch °°*proves corpore, non fuit spoliata ab anima Christi in morte ; videtur 20 ma ^h^pVen "^ qiiod eciam ^^ in morte fuit humanitas vel spiritus " Christi rex Israel ^* sicut ante. Ps. xxiv. 7. TJnde et illud Ps^- 23 ' attollite portas etc.''® exponitur a beato Augustino et leronimo de anima Christi descendente in Scripture the ad iuferos : ac si angeli preconizantes^^ Christi^' descensum^^ 25 and^^^the Wra- ad iuferos dicorent principibus tenebramm ; ' 0 principes spiritR in prison ' mundauorum ! attoUite ^° portas vestras, et introibit rex glorie

is performed by , , ■,,■,• p • i_ ■ o,^ , n .

the person of cum captivitate ducta ab mieris, portas apenens^" eternales^'

Christ, which in ^ ,,,,.,, , . „ ,

one aspect is Et sic iu scripturis dirigitur liberacio patrum ab mfens ad

human, • , , , .

personam Christi, quod ipse humanitus immediate ipsam 30 Luke i. 79, perficeret.'^^ TJt Luce 1°. 'IUuminare his^^ qui in tenebris et in umbra mortis sedent.' Quod,^^ cum sequitur de

1 aufertur A B C. 2 gt ^^ B C. ^ super hoc ex hoc B. * quod 0.

5 aliqua potestas homims ynterioris B ; aliqua A C. ^ est o»?. B.

'-■' exponendo 0. ^ enim om. B. ^ quia A B C.

10 illa om. A B C. ^^ indepetidenter om. C cum lacuna.

12 eciam om. 0, " pars 0. ^^ israhel C. i^ gtg_ ^»?. 0 B.

" preconisantes A B C. ^' eius B. ^" descensus A B C. " attolite B.

20 apperiendo A ; aperiendo B C. ^i proficeret 0. 22 inig b_ 23 gt 0.

Cap. III.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 31

virtute sermonis ex dicto principio, est catholice conce- dendum.

Item nemo sapiens et plene potens incipit opus laudabile

in propria persona perficere ; et, dum perfecerit ^ in propria

5 persona rudimenta^ operis,'^ committit suo subdito operis

complementum. Cum ergo edificacio ecclesie et liberacio

patrum* ab inferis sit opus summe laudabile : sequitur quod He did not

■^ ^ j i j. ^oiao-ate to his

Christus in propria persona non perficiet imperfectam dis- created spirit, in

■*■ ■'^ ■'^ ^ ^ a state of nypo-

posicionem, et committet spiritui creato ypostatice separato f ^''"J^^eif^th'^ 10 belli victoriam, que est operis complementum. Indignius ''"^p'^^*^^^^^ '^'^ namque* est temptari adyabolo, pati, et corporaliter disponere ad edificacionem ecclesie, quam ^ potenter spoliare Tartara '^ a dyabolo devicto. Si ergo Christus in propria persona As he -was

•^ ° r r r tempted and suf-

passus fuerat et temptatus, quia in carne et ^ anima yposta- fered in his own

^ X- 7 T. ./ i person, so also

[A79a] tice copulata: per idem in | propria persona spoliavit i^^- gon^^e'"'^ ^l^t fernum ® extrahendo patriarchas ab inferis, specialiter cum ^^'^^ ^*^" ^<^''-' non reliquit unionem anime vel corporis quod assumpsit : dicente Augustino Ome. 47. ' Si enim dixerimus quod Yerbum Dei posuit animam suam et iterum sumpsit eam, metuendum

20 est, ne subintret^" prava cogitacio et dicatur : — Ergo" aliquando

anima illa separata est a Yerbo, et aliquando Yerbum illud, ■^"^j®*'"^^ .^at ex quo suscepit illam animam ^^ fuit sine anima. — Yideo ^^^ nor^^lnte""^ enim fuisse sine anima humana Yerbum cum " in principio '■'^p*^®'^^^'^®^*^'^- erat Yerbum ; " ^^sed ex quo " Yerbum ^^ caro factum est et Joi^ »• i*-

25 habitavit in nobis:" et susceptus est" a Yerbo totus homo, au that death

' ^ ' did was to sepa-

id est,'" anima et caro. Quid fecit passio, quid fecit mors, ^ate the^tanian nisi corpus ab anima separavit, animam vero a Yerbo non ^^'^^- separavit ? ' Et sequitur. ' Fidelis latronis animam ^'' non deserebat? et deserebat" suam ? Absit.' Et quia minus 30 intelligens potest ^^ ex dictis intelligere quod Yerbum solum per graciam affuit iUi anime et non hypostatica ^' unione

1 perficerit 0. ^ redimenta 0. ^ operis om. C.

* parentum 0. ^ nanque A ; nam 0. ^ quantum A.

' creaturara A B C. ^ vel C M. ^ in infernum 0.

1" submtret om. 0. ^^ ergo om. B. ^"^ utcuraque 0.

13-13 sed . . . verbura om. 0. i* est om. 0 ; suscepit est B. i^ id est om. G.

18 fidelis aniraam latronis animam B. i' et deserebat om. 0. i^ posset 0.

15 apostatica 0,

32 JOHANNIS WYCLIP [Cap. III,

subdit ^ difPerenciam : ' latronis vero ^ animam custodivit, suam vero inseparabiliter habuit.' '^ Further, a crra- Et potest illud coufirmari ex boc, quod aliter patres in

ture, such as iho ^ • x i.

human spirit of limi^o ^tautum tenerentur creature, que non est Deus, spoli-

Christ would be ' ^ ^

apart from the ando ^ eos de manu dyaboli, sicut Christo secundum humani- 5

person of the •' '

haverefeTs^ed the ^^^^^"^ • q.uod est impossibile. Cum ergo persone debetur

prison '^^°™^'^'^" ^<^cio, anima fuit tunc anima persone agentis.* TJnde sicut

anima Christi non fuit^ spoliata gracia per mortem, et per

consequens non^ gracia unionis ; sic non fuit spoliata potestate

spirituali regia, caractere,'^ vel sacerdocio, quod est qualitas 10

Thisactionisthe indelebilis secundum doctores. TJnde sanctus Thomas con-

action of a per-

son andthespirit cedit^ quod. Christus fuit saccrdos secundum animam in

is that of the ^

Heb. viii. 24. triduo iuxta tcxtum Apostoli ad Hebre 8. * lesus autem eo forms the action. quod maneat ^ in eternum sempiternum habet sacerdocium.'

Et revera non sapit^° quod illa anima sit rex et sacerdos, 15

Thehumanspirit ... . . ....

of christ did not nisi sit persona ; quia actus huius officii smt signantissime

lose the ^race of

union (with the personalcs. Et Doctor Subtilis vere dicit quod Christus

Word), which ^ , .... . . .

endowed it -wiih mausit Christus in illo triduo. Sicut ergo nichil quod non

its royalty and ^

priesthood. est Deus sufficit genus humanum redimere, sic nichil quod

And to this both ° .

Dun^'**""''! T^ '^^^ ^^^ Deus suffecit tam potenter de manu inimici patres 20' an" u" wouid b sripere. Sed si hoc posset " in virtute Dei creatura ab eo posethatwithout ypostatice separata ; per idem posset passio vel meritum imion ^a ^human cuiuscunque hominis a Deo personaliter seiuncti auctoritate form^act^s^^of^rel ^^^ V^^ quocuuque pcccato | hominis facere recompensam. [B121a] Scripture' aiso Unde vidctur michi scripturas insolubiles appropriate ^"^ y as- ^j.i]3ygj.g persone Christi descensum " ad inferos et spolia- Ps. ixviii. 18. cionem fidelium de potencia inimici. Nam Psalmo 67 signsthetrium^ph dicitur ad litteram "de Christo dividente spolia * Ascendistii* person of chnst. ij^ altum ' sed prius 'cepisti captivitatem,' et 3°. * dedisti

dona hominibus.' Cui ^^ sensui alludit Apostolus ad Ephes. 4. 30

1 dfam latronis. Vero A B ; dfam latronis. Non C. ^ habuit om. 0.

'-•* loctts corruptus. Qu. tenerentur, tantum creatura . . . spoliante ?

* persona agens ABC. ^estABC. ^ non om. A B C.

' correctere 0 ; nempe charactere. ^ concessit A B C.

^ manet A B C ; moneat 0 ; maneat Vulg. i" non sapit cm. B ; sapit om. 0.

" potest AB C. 12 apropriate A B C. i3 descensus C.

** "de Christo " dicente. Sola ascendisti A ; de Christo solo ascendisti B; dicente de Christo : Spolia ascendisti C. i^ iyLi A B C.

Cap. III.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 33

'Ascendens/ inqiiit, Christus in altum,^ captivam duxit Eph. iv. 8-10.

captivitatem.' Et sequitur : ' quod autem ascendit, quid^

est, nisi quia descendit primum ad partes inferiores terre ? '

Et ut ostenderet nobis quod eadem sit persona, que hec cuncta and this triumph

■•■ i ' 0. ^^g enected in

[C 47a] perficiat, subiungit : ' qui descendit ipse est et qui | ascendit ^^^ hi"Tis''di- super omnes celos ut impleret omnia.' vmity;

Ex istis verbis Apostoli patet primo quod loquitur de Christo secundum humanitatem, secundum quam solum ascendere et descendere sibi conveniunt.* 2°. probat illum 10 hominem esse Deum, cum post ascensionem dedit spiritualia dona hominibus mittendo eis Spiritum Sanctum, ut testatur [0 219c] utrumque testamentum et rei eventus probaverat | in efFectu. [A79b] 3°. intendit | quod eadem persona secundum humanitatem ™t^euTichanged eandem descendit ^et taliter^ ascendit. ' Qui descendit, ^^^em" ^^^e^ ^e- 15 inquit, ipse et non alius ascendit,' racionem autem subiungit aiuhkigs.'^ ^^^^^* ' ut impleret omnia.'

Cum enim tres sint ® regiones mundi notabiles,' in quibus As there are

'-' -^ tnree regions,

oportuit Christum humanitus possessionem accipere vel sesi- and^^^^hei"'^"!)^- nam,^ scilicet celestium, terrestrium, et infernbrum ; pro- ^"^become Lo7d^^ 20 porcionaliter^ descendit tripliciter benefaciens et repetens ^«^.^^'^^^^^^"«'^^^g^ omagium de ^° subiectis. Primo descendit per inanicionem ^^™^^ m- j^g^j.. Becundum infirmitatem carnis, "et eum mundus infirmus 2.^By"tbe descent

.,...,.. 11 j • • • _ „ of his soul into

sibi similis m carne " et anima eciam genus proprium non heii ; cognovit. 2°. Descendit ad patres in limbo qui erant ^^tantum 25 in spiritu post triumphum sed proporcionaliter in anima,^^ et indubie fuit in illo triduo in sinu Abrahe per 36 horas, quibus passio ^^ continuata fuerat, non parva exaltacio capite coniuncto membris cum multitudine angelorum. Sicut enim sexto die creatum est genus humanum," sic sexto [mysticai inter-

_ pretation of the

30 senario, qui est numerus perfectus ex ductu eius in se circu- three days.]

1 ascendit A B C ; ascendens 0. ^ et add. B. ^ quidem 0.

* convenit 0. *-* taliter et A B C. ^ sint om. 0.

^ nobiles A C ; mobiles B. ^ se'suram A ; sessuram B C.

9 proporcionabiliter A B C, ut infra. ^" a C 0.

11-1' et tunc eum mundus infemus similis in carne A B C.

1--12 tamen post triumphum om. in spiritu 0. An ita eorrigendum .?— qui erant tunc tantum in spiritu sed post triumphum proporcionaliter in anima.

13 possessio A B C. ^^ humanum om. A C ; hominum 0.

3

34 JOHANNIS WYCLIF [Cap. III.

lariter, fuerat recreatum ; ut ^ per tantum tempus clarere ^ posset veritas et excludi^ ficticia mortis Chrsti. Eesurrexit autem, ut confortaret ecclesiam de fide resurreccionis future, 1 Cor. XV. 12. ut patet ad Cor. 15*; et ut ' primatum teneat ' ut abbas ordinis Christiani aperiendo ^ patribus complete purgatis 5 ianuam eternalem. Tempus autem continens purum inte- grum diem et duas seminoctes significat quod simpla mors Christi,® que integraliter fuit lucida proporcionaliter ad vitam, fuit medium sufficiens ad nostram duplicem mortem 3. By the descent semiplenam. Tercius vero' fuit descensus ^ corporis in 10

of his body iiito ■,-,„•■, , -,•, l.

the grave. sepulchro,' qui nedum ostendit corpus vere mortuum anima

ab eo ^° elongata, sed per omnia factus nobis consimilis sancti- ficavit subterraneas requies beandorum.

So likewise three Et correspondeuter tres maneries hominum eripuit, et tres "

kinds of men ^ _ • -i i c

were set free, dimisit. Extraxit cnim, quasi mordens infernum, patriarchas 15

and three ' dis- ^

missed.' prophetas et fideles alios, quorum peccata sunt plene purgata,

relictis purgandis in purgatorio et dampnatis in inferno ; sive sint infantes solis originalibus, si sit possibile, irretiti; sive adulti peccatis actualibus maculati.

Sed 3°.post I privatam instruccionem apostolorum 40 diebus, [C 47b]

After tbe forty iit patct Actuum 1°, asceudit gloriose in celum secundum

days he ascended

in triumph, utramque naturam summe beatus, ducens secum numerum

insensibilem suo tempore captivorum ; et sic tenendo prima-

tum multiplicem inter omnia supposita humani generis, sicut

est prior vel abbas omni dignitate : iuxta illud Eaptiste : 25

Johni. 30. ' qui post me venit ante me ^^ factus est,' loh. 1°. sic habuit

theunique primatum resurgencium, et virtute sui solius ascendentis

on ueior, omnia genera hominum ad se trahentis " fuit primus celum

intrancium. Nemo enim sufficit^* suo imperio portas huius^*

aperire " nisi filius " hominis, qui notus hostiariis prius 30

descenderat." Et sic indubie sicut illuminavit istas tres

^ et A B C 0. ^ clare A, pr. manu. clarere A corr. alt. manu. B C 0.

3 concludi 0. * ad corum. 3°. 0. ^ apperiendo A.

• mors Christi simpla B ; simplani — oris {sic) Christo 0. "^ Tercio non C ; 3°. vero 0.

8 decensus 0. ^ sepulcris A B. i" ^ deo 0. i^ et tres om. 0. ^^ prior add. C. " trahentes 0. ^^ sufEecitABC. '^ huiusmodi B. ^^ apperireAO.

"-" hominis hostiarius prius desceuderet A B C ; hominis qui notis hostiariis prius descenderat 0 ; hostiarius pro ostiarius.

CiP. III.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 35

machinas sua humanitate impletas, ita suscepit omagium ^ andreceiveduni-

versal homage.

vel obsequium utrobique : cum secundum Apostolum ad [B 121b] Philipp. 2°. ' oportet quod in nomine ] lesu omne ^ genu pmi. ii. lo. flectatur celestium, quos restituit, terrestrium, quos redemit, 5 et infernorum,' quos spoliavit.

Omnia quidem hec fecit humanitas Christi. Et ideo post au this -was the

^ -work of Christ's

tantum honorem triumphalem individui humane nature pro- humanity ; and hibuit nimirum lohannem angelus seipsum veP dulia adorare, Rev. xxii. 9.

_ _ thereby exalted

[A 79c] ut * patet Apoc. ultimo capitulo ] : ante quidem satis permi-

serant," ut patet Gen. 18 et losue 5. Omnia quidem hec Gen. xviii. 2.

. . Josh. V. 14.

fecit idem filius hominis secundum eandem humanitatem

continue ^ ypostatice copulatum : qua unione habita patet human nature

_ . . above angels.

quod oportet Christum esse continue creaturam et aliquid

quod prius non fuerat. Sed qiiid, rogo, si non homo ? Ipsa But he is siiu

^ ^ i < u / ..... a creature in nis

15 ergo humanitas fecif hec omnia, id est, ' in opus ministerii, in humanity, which

^' ' ' r ' is united by the

edificacionem corporis Christi,' ut dicit Apostolus ad Ephes. hypostaiic union 4°., quia loh. 4°. dicitur : ' meus cibus est ut faciam volun- ■^?'?"^-^- ¥•. .,

' ^ withhisDivmity,

tatem eius, ^ qui misit me, ut perficiam opus eius,' id est,® ut ^l^ various pro- perfecte usque ad consummacionem faciam : inter que hoc

20 videtur principium,^ descendere ad inferna et extrahere patres

captivos in limbo, sicut ante promiserat. Et huic consonat " zech. ix. 9. illud Zacharie ^^ 9°. ubi post propheciam Messie quod veniet salvator et ipse ' pauper et ascendens super asinam et super puUum asine ' alloquitur eundem Messiam in hec verba :

25 ' Tu quoque in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu in quo non est aqua.' Quod^^ exponitur ad litteram de patribus incarceratis in limbo. Et'''' idem sonat illud Osee 13. verificatum ad litteram de Messia : ' ero " mors tua, Hos. xiii. 14. 0 mors ; ero morsus tuus, inferne.' ^*

30 Q,ui ergo sumus,^^ ut impugnemus ^Henorem verborum We dare not, fidei vel scripture," specialiter cum sanctioribus et approba-

1 homagium C 0. * Jesu omne om. B. ' vel otn. A B ; se om. 0.

* ut ut C. ^ permiserat A B C ; promisserant 0 ; permiserant sc. angeli.

' continue om. A. '^ fecit bis 0. ^-^ qui . . . est om. 0.

9 primum A B C. i» et add. 0. ^ zekarie 0. " sed B.

'3 ad add. 0. ^* ero om. B. ^' ininferno 0. ^^ quumergo nescimus 0.

"-" vel tenorem verborum scripture A B C.

36 JOHANNIS WYCLir [Cap. III.

contravene tiie tioribus ^ doctoribiis visa sit illa - logica subtilis et de virtute

concurrent testi-

mony of Hoiy sermonis verissima ? "^ Pro certo per idem possemus inno-

Scripture, the

creed, the fathers yando f alsificare reputacionc totum corpus biblie^ scripture.

and doctors, that -^ -^

kfthe\hree dTT ^^^^ expedit obstare principiis | erroris^ ne error intollerabilis * [C 48a]

consequatur. if Christ ceased Item iuxta sic loQuentes sequitur quod Christus bis factus

to be man in the .... . .

three days, it fuit homo, bis eciam incarnatus. Nam semel fuit mcarnatus

followsthat there

•was a second et humiliatus ^ in utero vireinis et in morte desiit ' esse homo

Incarnation at

the rcsurrection. et caro, ct post pro iustanti® resurreccionis incepit | esse homo [0S19d] corporeus : ergo conclusio. Si enim ^ homo pro quacunque modica ^" morula reticens post loquelam reloquatur," bis loquitur; multo evidencius persona, que 33 annis ^^ est homo et post per " intercisum triduum non est homo ac tercio post est homo, bis evidenter est homo.

Three reasons ged consequens videtur" falsum tripliciter.^^ Primo ex hoc 15

agamst this. -^ ■ ^

1. it wouid lead quod tunc resurreccio Christi foret eius nativitas vel generacio. his^^^^e^surrection -^^ ^^"^ Christus haberet triplicem nativitatem et generacionem generatk)\'i') were multiplicem : nativitatem unam eternam et duas alias tem- identicai. porales.^^ IS^am generacio Christi prima^^ in utero ideo est

generacio quia est produccio a non esse hominem ad esse 20 hominem. Cum ergo sic sit pro instanti '^ resurreccionis, sequitur quod illa sit generacio, et per idem nativitas ex" sepulcro, sicut foret posito quod semen virginis esset per se positum ^" in sepulcro, et ^^ successive vel subito " lineatum, ac creata anima copulata.'^* ITec est locus nativitati corporali 25 pertinens, nisi forte racione conservacionis, sicut nec est John iii. 6. pertinens nativitati ex spiritu, de qua loh. 3°., sed utrobique habita generacione renati consequitur proporcionaliter ^^

1 approbatis ABC ; approbatoribus 0.

2 lingva (lingbba B) subtilis et de vi verbi sit vera A B C. ' biblie om. 0.

* errorum A B C. ^ intellerabilis 0. ^ humanitus A B C. "^ desivit 0.

* et post tempore A B C ; pro ©'* 0, ^it saepe infra. ^ ergo A B C. ^'^ monica B. 11 reloquendo 0. ^" annis om. B. i-' per om. A B C. ^* verbi B. 15 dupliciter A B. ^" eternas B. " prima est B C ; persone 0.

i'' vel instanti resurreccionis A ; pro tempore sibi instanti resm-rectionis B ; pro * resurrectiouis C ; pro 0*' resurreccionis 0. i^ in A B C.

20 esset suppositura A B ; esset persuppositum C. 21 ut A B C.

22 creatiim (lineatum in margine) ac creata anima, aninia copulata A ; creatum ac creata anima copulata B ; lineatum ac creata auima anima copulata C,

^■^ proporcionalis A B C.

Cap. III.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 37

nativitas. Oportet ergo ad resurreccionem persone qiioci eadem persona, que cecidit sopore mortis sive^ intercisione humanitatis, resurgat ; cum spiritus racionalis persone ^ sit humanitas et sic homo. 5 Secundo obicitur contra dictum consequens per hoc, quod |:i?i^d^.at^,*^'^'ou'^ mundus per mortem Christi esset quantumlibet imperf ectus : °j! cveated^thhigs quod est impossible, cum illa fuit mors iustissima preciosis- "tl^emTn^curiso^ sima et utilissima perficiens ^ totum mundum : et conse- ^^^"^l^ ^o^^^ ^"j

[A 79d] quencia probatur. Christus, in quantum homo, est 1 pars 1^°" gain_ °^'' " mundi, ut patet eciam modernis loquentibus, qui concedunt Christum, in quantum homo est, esse creaturam : et mundus est universitas creaturarum. Cum ergo Christum esse homi- nem plus perficit mundum quam totum usque* celum vel quecunque alia pars mundi ; videtur quod, hoc ablato, plus proporcionaliter imperficitur ille mundus : quod est impos-

[B 122a] sibile ; | cum tanta perfeccio, quanta ad humanitatem Christi attinet, servatur in anima et corpore incorrupto. Ideo cum totum ^ sit sue partes, patet quod mansit idem homo in triduo. 20 Tercio confirmatur illud ex * testimonio scripture. 'Nam ^- Scripture

-•• speaks or niia

loh. 19 scribitur: ' ad lesum autem cum venissent,'' iit ^ ^"^'Jj^j^-g^^jj^gg viderunt eum iam mortuum, non fregerunt eius ^ crura ; sed and we^musttake unus militum lancea ^" latus eius " ^'^ apperuit, et exi^at fjteraiiy? sanguis ^^ et aqua : et qui vidit, inquit lohannes, testimonium perhibuit ; " et verum est testimonium eius.' Hogo, quomodo [C48b] venissent ad lesum j mortuum," nisi ille homo mortuus esset lesus ? aut quomodo miles lancea latus eius lesu aperiret,^^ si non tunc f uerat latus Jesu ? I^umquid credimus quod evangelista, tam signanter asserens ^^ se ista vidisse ultra 30 omnia alia ^® gesta Christi, finxit mendacium ? Et si dicatur quod littera occidit, sensus autem spiritualis et rectus vivificat,

1 sine A B C. ^ species racionalis per se 0. ^ utillissima et totum om. perficiens 0.

* usque om. A B C. ^ toum sic C. ^ ex om. B. '^ pervenissent B.

* et A B C 0, ut Vulff. ^ eius om. B. ^" lancia 0. ^^ eius om. 0. i2_i2 perforavit et sangwis C. ^^ perhibet 0. ^* venissent add. B

uit

i^ apperiret (sic) A ; apeniit B. ^^ se vidisse omnia ista ultra omnia alia B.

38 JOHANNIS WYCLIF [Cap. 111.

cuiusmodi est talis ? — ciim venissent ad illud corpus mortuum, if we introduee quod ^ uon potuit csse lesus, sed ^ prius, non tunc fuit corpus

flnedrawn philo- . . . ,

sophicai giosses lesu ; tuuc unus militum, non latus eius, nec univoce latus

into Scripture, , . . . ,

■we reach absurd alicuius aperuit, scd partcm unius corpons mortui, quod non

conclusions :

tunc fuit Christus vel pars eius "^ ; et exivit, non sanguis 5

redempcionis et aqua baptismatis de latere Christi, quia tunc

non fuit Christus. Et sic spiritus, aqua,^ et sanguis non sunt

nec fuerunt testes humanitatis Christi, quia non simul

1 John iv. 6, 9. fuerunt, sicut videtur lohannes dicere I loh 4°. Nec est

Eph. V. 26. verum ad verba illud quod dicit Apostolus ad Ephes. 5°. 10

quod ' Christus sic dilexit ecclesiam quod tradidit semetipsum

as severai pro illa, ut sanctificaret * mundans eam lavacro aque in verbo

examples show.

vite ; ' cum ecclesia per totum triduum fuit cum sponso vel Eph. V. 31, 32. capite Christo." Nec est illud Apostoli ad Ephes 5°. verum Gen. ii. 24. ad verba, quando illud Gen. 2.^ "^ dictum ad sensum litteralem 15 de primo Adam et de uxore '' sua, exponit ad sensum misticum de Christo et ecclesia : ' hoc, inquit textus, nunc os ex ossibus meis et caro de carne mea : propter hoc ^ relinquet homo patrem et matrem suam et adherebit uxori sue, et erunt duo in came una.' ' Sacramentum,^ inquit Apostolus, hoc mag- 20 num est : ego autem dico in Christo et in ecclesia.' lUa autem exposicio Apostoli est impossibilis, scilicet quod,' sicut ex costa Adam resoluti" in soporem" edificata est sponsa eius secundum membra ossea solida et tenera, sic ex apertura ^^ lateris secundi Adami edificata est ecclesia sponsa 25 Christi secundum varietatem ^^ membrorum ecclesie. Nec reliquit ^* Christus Patrem semetipsum ^' exinaniendo '^ et Johnxvi.27. exeundo a" Patre, ut dicitur loh. 16°.; et 'matrem syna- isa. li. 1. gogam in qua natus' est Isa. 50'^; et adherebit uxori sue Hos. ii. 16, 19. scilicet ccclesie, ut dicitur Osee 2°. Nec erant duo coniugata 30 in eadem natura communi tam secundum carnem ^^ quam

'-^ non potuit . . . sed om. A B C. ^ eius om. 0. ' a quo B.

* eam add. A B C. * Christo om. 0. ^ 3° A B C. '-'' dictum . . . uxore om. 0.

8-8 relinquet etc. Sacramentum B. ^ quod om. A B.

1° resoluta A B ; resoluto C. ^^ sopore B. ^'^ appertura AB C ; aptura j»ro aptura 0. '3 veritatem A B C. '* requirit 0. ^* seipsum 0. i^ exanimiendo A B C.

^' de 0. 18 jga. 7 A B C. ^^ naturam in margine corr. carnem B.

Cap. III.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 39

spiritum ac ^ afieccione tam sensitiva quam intellectiva con- cordes ; nt exponit Augustinus et alii sequentes Apostolum. Sed quelibet illarum particularum est impossibilis de vi vocis^ cum Christus non passus est mortem in cruce ; quia pro ^ instanti mortis Christus non est Christus, nec fuit illud [A 80a] sacramentum in Christo et ecclesia : cum pro toto trilduo non fuit Christus, sed sponsa exspectavit usque ad instans resur- reccionis sponsalia. Deliramenta sunt ista et verbis puero- rum similia.^ 10 Unde omnes moderniores doctores, quorum scripta memini me legisse, dicunt concorditer quod in triduo corpus illud fuit corpus Christi sicut et anima fuit tunc anima Christi : quia Not oniy was

■^ _ _ _ ^ the body of

manentibus extremis unionis * Yerbi ad naturam assumptam, Pf^^* 1)1™^, [C 49a] manet eadem unio. Unde dieunt, | quod est synecdochica ^ locucio, sepelierunt lesum, id est, corpus lesu. " Sed ego [0 220a] non video, quomodo foret tunc corpus lesu,^ 1 nisi lesus tunc foret lesus corporeus, habens omnes partes illius corporis partes suas, iuxta illam'' Veritatis vocem Mt 26°. ' mittens Matt. xxvi.i2. hec unguentum ^ hoc in corpus meum ad sepeliendum me 20 fecit.' Pro certo ego credo quod ipse Christus sicut et ® chnst Wmseif

° •*• ^ ■was buried,

quelibet pars corporis sui sepultus est.

Ideo hoc ^" concedo cum istis doctoribus in prima parte, christ lay ia the cum sit de fide, et concedo de summa virtute sermonis the ' hypostatic

.... . . union wilh the

[B 122b] Christum lacuisse in sepulcro; cum illud corpus mortuum fuit | Wordremaining; persona " Yerbi : non quod '^ quelibet pars quantitativa illius corporis generaretur ^^ pro instanti mortis, sic quod Christus tunc generaretur assumendo novam naturam : sed manens continue idem " corpus prius vivum et ^' post mortuum subiectum est perpetuo ^® eidem ypostatice unioni. Nam per 30 totum triduum Christus mansit homo tam secundum corpus quam secundum " animam ; et vere passus est mortem pro

1 et B ; om. 0. ^ per C. ^ puerorum dissimilia A B C. * unionibus A B C.

* synochica A ; sinodochia B ; synodogica 0 ; syndochica C. pro synecdochica i.e.

per synecdochen. ^-^ sed . . . lesu om. 0.

' illud 0. ^ hec om. A B C ; hunguentum B. ^ in 0.

!<' hoc om. ABC; ideo'o?». 0. ^' Christi add. 0. ^'^ quod o»t. 0.

13 generabatur A B 0. " continuo A B C ; illud C. i^ gt om. A B C.

i^ perpetue B. i' secundum om. C 0.

i

40 JOHANNIS WYCLIF [Cap. III.

in virtue of instanti separacionis ; cum caro mortua, que tunc ^ fuit and the tvater Christus, passa cst privacionem vite : et vere de latere

and the blood _,,..., • /^i • i •

from tiis side Chnsti exicrunt aqua et sanguis Christi pro mora exitus ;

were eflfectual. . . , . ,

quia Cnristus pro toto triduo est idem corpus mortuum, cuius sanguine et spiritibus effluentibus, ut anima naturaliter 5 separetur, reservata est miraculose subtilior pars sanguinis cum ichore * ad sponsalia celebranda inter sponsum viventem gloriose in triduo post triumphum et corpus suum misticum, isa. xi. 10. quod est ecclesia. Nam Isae 11°.^ scribitur: * radix lesse* in

signum populorum, ipsum gentes deprecabuntur ; erit sepul- 10 crum eius gloriosum.' Et sic intelHguntur alie scripture de Christo ad litteram tam novi quam veteris testamenti. Oportet enim interpretari ^ scripturas de Christi humanitate secundum sensum, quem in eis sancti doctores sunt sedule scnitati. 1 5

itis not a vaiid Et si® obiciatur,'' nuod ista posicio, Tocando 'hominem' corpus

objeotion that,

in speaking of a mortuum et auimam separatara, sequitur sentenciam plebeio-

dead body or

separate soui as rum,* et per consequens est erronea, ut multa alia dicta vul-

a ' man,' we use ' c x

garia ; dicitur quod non est color in consequencia ; cum dicta vulgaria a prima veritate communitati ' hominum inspirata 20 Jobn xii. 35. non possunt in toto esse falsa. Unde Salvator loh. 12°. popuiar not approbat turbe ^" sentenciam, que dixit : ' Nos audivimus ex

philosophical

language. lege quod Christus manet in eternum. Adhuc, inquit, modi-

cum lumen in vobis est ; ambulate dum lucem habetis, ^^ ut The muuitude non teuebre vos comprehendant ; dum lucem habetis," credite 25

may speak truth : .

in lucem, ut filii ^^lucis sitis.' Quasi diceret ^^ iuxta exposi-

cionem beati Augustini Ome. 52. ' Verum est principium

christ himseif quod de Christo concipitis, scilicet quod ipse eternaliter

that they° did, manct humauitus cognoscendo. Sed oportet ultra procedere,

" christ Tbideth quod nou obest euudem hominem " esse mortuum corporaliter 30

for GV6r '*

et cum hoc mente vivere. Ambulate, iuquit Augustinus, attendite et totum intelligite tam moriturum " Christum quam

1 que tunc bis 0. * iecore A B C ; ycore 0. 3 7° A B C.

* qui stat add. A B C » impleri A B C 0. « si om. 0.

' obicitur A. ^ plebeorura A B C ; plebiorum 0.

^ communitate C ; a primis veritate communicati hominem 0. 10 turpe 0. "-11 etc. et A B C. ^^ sitis lucis q. d. iuxta B ; scitis 0.

" eundem hominem bis 0. i* mortuum ().

Cap. III.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 41

victurum in eternum. Cum aliquid, inquit, verum habetis, Augustine

. . . . . • 1 / 1 explains this

[C 49d] non sitis comprehensi | tenebns ignorancie contempnendo saying [A80b] mortuum et occisum^ | liinc trahentem ad se omnia, et sic

offendatis in lapidem offensionis et petram scandali.' Unde 5 Ome. 78^ super istud* loh. 14. ' non turbetur cor vestrum :' John xlv. i.

declarando Christam esse duplicem formam, scilicet humani- '^jth its context

^ ' of the combinea

tatem et deitatem, subdit de eius humanitate. ' Non, inquit, ii}i"i™ and di-

' 7 -a ' Tine nature of

homo Christus, non dixit^ "Filius Dei," quod eciam sola caro Christ. eius in sepulcro meruit appellari ? ' Probat. ' Cum,' inquit,

10 credimus in Dei Filium qui sepultus est, profecto et Pilium Dei dicimus carnem que sola sepulta est.' Et post declarando quomodo ad verba ^ est verum, 'Pater^ maior me est,' per Jo^n xiv. 28. hoc quod est duarum formarum utraque, ita subdit : ' Quid ergo, heretice ?^ cum Christus sit Deus et homo, loquitur

1 5 ut homo ; et tu calumpniaris Deo ? ^" Ille in se commendat naturam humanam ; et tu in illo audes deformare divinam ? Infidelis, ingrate," nonne tu miauis eum qui te fecit, quia ille dicitur ^'^ factus sic ^^ propter te ? Equalis enim Patri est Filius per quem factus est homo ; ut minor esset Patre,

20 factus est homo ; ^^ quod nisi fieret, quid esset homo ? ^' agnoscamus, inquit, geminam substanciam Christi : divi- nam ^* scilicet, qua equalis est Patri ; et humanam, qua minor est Patre. TJtrumque autem simul ; non duo, sed unus est Christus, ne sit quaternitas non Trinitas Deus.'° Sicut enim

25 unus est homo, anima racionalis et caro, Christum, inquit, in omnibus istis et^" singulis confitemur. Probat hoc. Quis est ergo, per quem factus est mundus ? Christus lesus ; sed in forma Dei. Quis est sub Poncio Pilato crucifixus ? lesus Christus ; sed in forma servi. Item de singulis ex quibus ^'

30 homo constat. Quis non ^^ derelictus est in inferno ? Christus

1 et add. 0. ^ ocasum C. ^ Unde act. 78 B.

* istud om. 0. 5 etc. add. A B. * dixit oni. A B C.

' probat tamen A B C. ^-^ est vero non pater C. * beretici 0.

1° ut deo B. '1 infidelis vel ingrate A B ; infideliter, Nonne C.

1^-'* factus est bomo ut minor esset patre sic 0. ^'-'^ quod . . . bomo om. B.

'^ divinarum 0. i^ deus om. 0. ^* et om. 0.

^' de singulis quibus 0. ^'* enim A B C.

42 JOHANNIS WYCLIF [Cap.III.

lesus; sed in anima sola. Quis resurrecturus in triduo iacuit in sepulcro ? Christus lesus ; sed in | carne sola.' [B li^Sa]

And, to under- jfec sentcncia huius sancti que, sicut non potest dissolvi,

stand this, we i ; jr ;

mind th^rch '% ^^^ ^^^ cognosci, nisi viso quod Christus est trium naturarum

nature^ (cf ^p^7 incommunicancium queUbet. Qui ergo voluerit illam mate- 5

^- ^^' riam ^ verissimam de virtute sermonis iufringere, incipiat

communicacionem persone^ Christi multis naturis, non multis

personis, ut deitas, improbare. Parcant igitur emuli huic vie

quod naturali instinctu a vulgo sit cognita ; quod a scriptura

Thus Scripture, sacra et sanctis doctoribus sit tam assidue declarata; et quod 10

authority, and . . ...

the common in- mcntes fidelium substrata sentencia non fallaci sed veridica

stinct of men,

8ho\vn in their excitat pro cura mortuorum, ut sepultura cum aliis exequiis

care for thedead,

support our devocius perageuda. Eadem enim persona hominis, que heri

thesisthatadead _ r s r ) ^

man is a man ; yiya, conversata est cum proximis, deportatur hodie mortua

ad ecclesiam, et deponitur in sepulcro. and the sophis- IS^ec oportet timere ampullosas ^ | instancias sophisticas [0 220b]

ticalobjectionsto ., . . . . .. . ^

miracieswrought quibus nituntur istam sentenciam impugnare dicendo, quod

by relics and

to invocation of frivolum est credcre racione corporum mortuorum vel per-

saints, have no

■Beight., sonarum sanctarum in celo Deum facere miracula : cum, ut

false garriunt, non est corpus sancti mortuum,* nec sunt reliquie | sanctorum, nec est possibile Petrum lacobum vel [C 50a] lohannem ante resurreccionem orare, sicut in letaniis ^ canit illusa ecclesia per ignoranciam logice ^ minus caute. Qui- cunque ergo sophista logicus '^ vel naturalis vel methaphisicus vere voluerit ista defendere vel probare, si dicta factis com- 25 pensat,® est simul ^ excellencior philosophus et objector ^° quam Deus hucusque dignatus est sensibus mortalium | pro- [A80c] palare.®

objection. ^GC credo sophistam ad tantum desipere quod credat, si

sola caro Christi fuit Christus in sepulcro et sola anima fuit 30 Christus in inferno, quod " tunc sola caro vel sola anima f uit

^ sentenciam 0. ^ persone om. A B C.

^ Nac . . . appullosas B ; ampulosas 0. * mortuorum A B C.

* letariis B ; lataniis C. ^ loyce C. ' loytus C. ^ dictis facta compenset 0.

^-8 excellencior vel abiectior philosophia (philosophus C) quam deus unquam hucusque sensibus mortalium voluit propalare A B G.

1" abicor 0. abiectior non abieccior A B C. " quod ojn. 0.

Cap. III.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 43

Christus. Ac si sic ^ argueretur solus Petrus est homo ^ in " when flesh and

spirit are sepa-

domo ista : ergo solus Petrus est homo ^ alicubi tenendo rated, neither

alone is Christ."

quidem diccionem exclusive, sicut facit Augustinus quando dicit^ quod nec sola caro nec sola anima fuit Christus, sed 5 humanitas completa, que differt a parte qualitativa : patet decepcio sophistica introducta; et sicut dixi superius, quando ^o^g i4"ms defi! Augustinus dicit quod pars qualitativa non est homo, exponit tifere"^is°^a^dis- se ipsum quod non est completus homo, id est, natura com- compTete^^^^hu^ posita* ex corpore et anima: et sic intelligit 17 * de Trinitate quaYitative"^ ^

10 ca. 7. exponens se ipsum quod intelligit ' hominem ' ut veteres ^^^^° ^^'^^^^- diffinierunt^ per * animal racionale mortale,' vel iuxta de- scripcionem suam ' substanciam racionalem constantem ex corpore et anima.' Et "^ per hoc distinguit inter triplicitatem naturarum in homine et trinitatem anime ac Trinitatem in-

15 creatam. Affirmative itaque sue sunt concedende et negative modificande.

iriterius si queratur, utrum verum sit in triduo quod hoc est corpus Christi et hec anima Christi pro nunc ; dicitur ^ quod sic : cum^ Christus vere sit tam corpus quam anima 51'^ ^H ^^'■f^

^ r 1 (jays the body

20 pro triduo, quo simul iacet mortuus et descendit vivus ^d ^^^ *^^J'°'^^ ^^^""^ inferos, et sic persona viva est mortua secundum diversas fo" Ihree reasonV naturas. Et movent me tria. Primo auctoritas scripture et 1} scriptur^°and exposicio beati Augustini superius recitata.^** Secundo quod above.^"^*™^ ^^

Tj. j. j j j /-11 • i -i. T_ 2. Thecontinuity

aliter non esset concedendum quod Christus sit homo per of the humanity 25 illud triduum, quod nimis invaderet fidem meam. Et tercio 3. The continuity

, , , , . . . , . of the hypostatic

quod doctores tam priores sapienciores quam modemiores union. capaciores" dicunt concorditer quod Christus nichil de humana natura dimisit quod " assumpsit, sed mansit per triduum unitus tam carni ^^ quam anime sicut ante. Cum 30 igitur unione ypostatica, que non est per accidens unio ypos- tatica, fuerat antea copulatus ^^* ; sequitur quod per illud triduum manet tam caro quam anima sicut prius. TJnde

^ sic om. C. ^-^ in domo . . . hoino om. 0. ^ dicitur 0. * complesita 0.

6 19 0. 8 definierunt 0. ' et om. C.

" christi. Pronunc dicitur A B C. ^ quod B. i" recita 0.

'1 capciosiores A B C. ^'^ quara C 0. ^' corpori A B C.

1* perante copulata A B C ; antea copulatus 0.

44 JOHA^TNIS WYCLIF [Cap. III.

dicunt loqiientes nostri temporis concorditer quod sacerdos conficiens pro illo triduo conficeret dicendo verba sacramen- talia corpus mortuum. Sed quomodo, q[ueso, per verba falsissima ^ quibus diceret ' hoc est corpus meum ' vere conficeret, nisi corpus conlectum pro tunc fuerit corpus 5 Christi ? st. Tiiomas TJnde sanctus Thomas de Christo ca°. 50 videtur dicere^ quod

quoted, to tne •'■

Bixt^^if^doctrine ^^^^ ^^^ corpus Christi mortuum ^ pro illo triduo quod * fuit

forms^"^requkes ^orpus Christi post ct ante ; et hoc racione unionis ad Verbum;

modiflcation, as jj^g^ quelibet pars quantitativa ^ illius corporis racione f orme

substancialis substancialiter | variatur. Teneo igitur^ primam [C 50b] partem huius sentencie et vario in 2^^. ; cum oportet | f ormas [B 123b] substanciales esse subordinatas anime, ut patet ex dictis De

shown in the J_nima. ISec video quin, si ad omnem punctum corporis

De Anima: else n ' i r

three difflcuities Christi geucrata sit nova forma' substancialis preter quam- 15 cunque formam substancialem que infuit Christo vivo, foret aliud novum corpus mortuum secundum quamlibet eius partem quantitativam quam f uerat corpus vivum. Nec video 2°. quomodo illud esset tunc corpus Christi, ^ nisi tunc Christus esset Christus, et ^ esset illi novo ^ corpori nova 20 unione ypostatice copulatus.^** Nec video 3°. quomodo illud coi-pus sit mortuum, cum sit per totum noviter generatum, et My doctrine is nunquam antca fuit vivum. Dico ergo quod idem corpus matter and form in numero tam secundum materiam quam secundum " f ormam

it was in tlie

three days the corporis, quod prius participativo vixit, est in triduo corpus

Christ as before. mortuum et cum hoc Christus Deus noster. | [A80d]

Sed contra illud obicitur. Videtur primo quod corpus Three objections mortuum ^^ sit corpus vivum : quia Christus, qui est corpus

considered. ^- ' ^ ' ^ ^

mortuum ^- in dicto triduo, est corpus vivum post et ante : et sic, cum corpus animatum et corpus inanimatum distin- 30 guuntur in specie, videtur quod illa non sunt idem corpus in numero, cum diff^erencia specifica presupponit differenciam

1 falsisima 0. ^ dicere om. B. ^ quod add. C. * quam 0.

* quantitativa om. A B C. ^ itaque 0. ' lormj 0.

^-* nisi christus tunc esset christo et A ; nisi illud tunc esset christus et C.

^ novi B. ^" computatus 0.

" quam secundum om. 0. ^^-^- sit . . . mortuum om. 0.

Cap.III,] de benedicta incarnacione. 45

numeralem.^ Hic dicitur quod corpus vivum et animatum objection i.

. . . , . " A dead body is

est idem corpus m numero mortuum et inanimatum, licet a iiving body." non simul et semel ; nec diff ert corpus in quantum ^ anima- tum specifice ab inanimato ^ corpore. Pro quo notandum 5 quod dupliciter^ dicitur corpus animatum, scilicet, ab ex- trinseco participative, vel ab intrinseco qualitative* ; ut ^"^"^^'■•.^'^^««'y

•*■ ^ ' i ' lemains tne same

corpus compositum ex corpore et anima est animatum ^^^^' g^|',°"fjg anima, que est eius f orma et quiditas, et illud non potest ^on '^e*^ ^ withl esse inanimatum : sed corpus, quod est altera pars qualitativa '^'^'^"^^- 10 hominis, est animatum participacione anime ; que, cum non sit forma eius intrinseca, potest abesse a corpore manente eodem in numero ; sicut bomines, qui participative dicuntur dii possunt manere iidem ^ Deo absente ab eis per graciam.

2°. obicitur sic. Si Christus in dicto triduo habet corpus objection ii.

, . R j_ r^T ■ 1 ' , ■ j "!'' Christ had

15 et animam, " tunc Lnristus est animatus ; et per consequens body and soui in

. . the three days,

tam corpus quam anima ^ est pars '^ Chnsti ; et per consequens he was not

dead."

Christus in illo triduo componitur ex corpore et anima ; et per consequens non iacet mortuus in sepulcro.

Hic dupliciter ^ dicitur, Primo quod tam ^-corpus quam to wMch there

£11*6 tWO &TlSW6rS.

20 anima^ eius^" est pars Christi, sed non in dicto triduo; quia Answer i.' The

. m • T • body and soul

non tunc qualitative componunt Christum, sed ahas pro suo were then the

body and soul of

tempore. Unde posito quod essemus in dicto triduo, vere christ, but not

in composition.

sciremus quod hec " anima que nunc est anima Christi, sed non nunc pars Christi, est pars Christi optima post et ante ; [0 220c] et correspondenter | de corpore. Ex quo patet quod hec non est synecdochica ^^ locucio : ' hoc corpus ' vel ' hec anima est nunc Christus : ' sed, sicut homo est essencia substancia vel quiditas sua intransitive intelligendo, sic Christus est tunc hoc corpus et hec anima, que sunt sua ad " sensum intransi- 30 tivum, ut supra. Unde hec anima, licet non nunc animat corpus illud quod iacet mortuum, animat tamen Pilium Dei ;

1 materialem A B C.

2-2 inanimatum specifice ab animato A B ; inamimatum specifice abianimato (sic) C.

3 dur 0. * quiditative 0. ^ idem A B C.

^-^ tunc Cbristus . . . quam anima bis A. "^ corpus 0.

* duplicitur A; communiter 0. ^-^ anima quam corpus B.

10 eius om. A B C. " licet A B C.

12 sinodica A BC ; synodogica 0, cf. p. 39, n. 5. i^ ^d om. 0.

46 JOHANNIS WYCLIF [Cap.III.

sicut caput ^ denominat hominem capitatum : et patet quod animare est equivocum ad corpus subiectum vivificare et ad denominare personam cui copulatur ypostatice habentem ^ animam, quam * per se animat, cum ad invicem * consequun- tur^ vires inferiores sicut passio ad subiectum. 5

bo^dT^and" s^ou^ Secuuda responsio dicit quod tam corpus quam anima of christ? ^but Christi est in triduo vere pars Cbristi, sed nec qualitativa nec tatwe^ * nar^ ^" quautitativa, cum non tunc "^ componuntur ad idem,'' sed est ^quantitatw^e^^^ pars discrctiva. Et sic intelligit Damascenus, quod Christus ^^"^ ' descendit totus ad inferos, sicut totus iacuit in sepulcro, sed lO

non totum; quia persona fuit homo in utroque loco, sed non secundum ambas naturas ; et sic in triduo habuit omnes partes^quas habuit^ post resurreccionem, sed^ tunc defecit unio vel ^° composicio. Sed nuUum absolutum " : nec pono vim in illa variacione, quia utraque sentencia est satis ^"15 catholica ad sensus equivocos.^^ "Ch^^r^^as S^^ 3°. obicitur ex hoc, quod Christus in illo triduo nec Sor an' imSortai ^st homo immortalis nec homo " mortalis ; et omnis homo est three^^dajsf andmortalis vcl immortalis : ergo Christus pro illo triduo non marit^^Tii. "°* est homo. Maior patet eo quod Christus tunc passus est 20 Rom. Yi. 9. mortem : ergo iuxta Apostolum ' mors illi ultra '^^ non dominabitur.' Et quod non sit homo immortalis videtur ex hoc quod iacet mortuus in sepulcro et nondum consecutus | [A 81a] est dotem ^^ immortalitatis, sed primo in resurreccione sequente iuxta communem doctorum sentenciam." 25

Answer. Hic dicitur quod Christus pro hoe ^^ triduo est tam homo

mortai mortalis quam eciam ^^ homo immortalis. Est homo mortalis

quia corpus, quod moritur et -" iacet mortuum in sepulcro. Pro quo notandum quod mori, cum sit privari vita, vel potest intelligi ut dicit subitum actum privacionis vite a corpore, 30 vel ut dicit absolute ^^ carenciam vite a corpore prius " vivi-

1 capud B C. 2 quomodo A B C. ^ habente B. * quomodo 0.

5 inbicem C ; mentem 0. ^ consequitur AB C. ''-■' componunt ad iuYicem 0.

8-8 sicut A B C. 9 et A B C. i» seu A C ; sive B.

11 abt^i^absolutum A B C. ^^ satis om. A B. ^^ equivoces 0. ^* homo om. 0.

15 ultra om. A B. ^^ dotera & mortalitatis 0. " sentencias C.

1« per hec 0. " quan et C. 20 gt om. A B.

21 absolute om. 0. "^"^ prius om. A B C.

Cap. III.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 47

ficato. Primo modo ^ est mors Christi subita non possibilis iterari licet Christus eternaliter potest mori. 2°. modo est ^ mors triduana, sicut corpus incorruptibile per triduum caret vita, sicut aer habet tenebram triduanam, et sicut pater 5 semper gignit ^ filium, sol semper producit luraen et medium per tempus privatur lumine, licet quodlibet istorum complete continue sit* productum. Sic Christus ad sensum expositum' continue moritur per istud triduum et habet simplam mortem triduanam, sicut dampnati habent mortem perpetuam. Est 10 ergo Christus mortalis pro illo triduo cum moritur in efiectu :

non potest tamen nisi solummodo semel mori. Est eciam and immortal. immortalis pro illo triduo ^ quia est spiritus lesus,'' qui nec potest mori corporaliter nec spiritualiter.

Et si obicitur quod hic predicatur oppositum de opposito ; And there ia no

■^ __ ^ ... ^^^^ contradic-

15 homo mortalis pro hoc instanti^ est homo immortalis ; dicitur tionhere. quod verum est. Ideo conclusio est impossibilis. Nec est color in isto paralogismo : — ergo homo mortalis est homo immortalis — iste homo Dominus lesus est nunc homo [C 51b] mortalis, | et iste idem homo est nunc homo immortalis ; — Non enim sequitur, si persona que est commune ad

20 ambas naturas illas est utraque illarum, quod ex hoc una sit reliqua ; sicut non oportet, licet tantum sit unus Deus et ille sit copulative ' tam Deus genitus quam Deus ingenitus, quia tam Pater quam Eilius, quod exinde Pater sit Eilius vel Deus genitus sit Deus ingenitus, quod est idem. Nec

25 sequitur, si Petrus sapiens et salvatus sit natura humana specifica, et Paulus insipiens et dampnatus sit eadem natura specifica, quod Petrus sapiens et salvatus sit Paulus in- sipiens ^° et dampnatus. Et patet ^^ ex simili modo " nutritis in rectis priucipiis. Sicut enim natura divina est trium

30 personarum quelibet, et species humana personarum hominum quelibet ; et tamen tantum est una natura divina sive

1 modo om. C. ^ est om. AB. ^ gnignit 0, * sit om. A B.

5 secundam exposicionem 0. ^ pro illo triduo om. C 0. ' lesu A B C.

^ per hoc instans A B C. * copulate C. ^" incipiens 0. 11-11 similitudo A B C ; ex silido 0.

48 JOHANNIS WYCLIF [Cap. III.

^ species humana : ^ sic persona Ycrbi Dei est trium natu- rarura quelibet et tamen una persona Yerbi. dlnfai^c™u"fed Q-Uod autem Magister Distinctione 22 aliter loquitur cum biguUy ^'of \he moflernis est propter equivocacionem, cum non admittit terms empioyed. jj;[jqyif[ pj.Q quacunque mensura esse hominem, nisi tunc 5 componatur ex corpore et anima. JN^os autem sequentes ^ scripturam non ficte sed philosophice ^ dicimus quod eadem persona Petri vel cuiuscunque sancti prioris, que conversata est hic corporaliter in terris, manet iam beata in celis ; et He -win only use ubicunque est spiritus ille creatus sive in corpore sive extra 10

the term ' man ' . . i i •

■when body and corpus est idem homo m numero, et solum, ubi est corpus vel

soul are united. . . -r^ i

anima, est persona humanitus. TJt patet Ep. 40 ad Darda- num. Et cum certum sit quod Christus pro illo triduo non componitur qualitative * ex corpore et anima, eo quod unio illorum dissolvitur; patet quod tunc nec est sic homo mortalis 15 nec homo immortalis, quia non ad illum ^ sensum tunc est The author, foi- homo. Si autem vocatur ^ vere corpus et anima separata

lowingScripture, .

Augustiae, liugo utrumque homo, sicut vocat Husro de sancto Yictore sequendo

de St. Victor, . .

and true phiioso- Augustinum, scripturas, et philosophicas raciones ; tunc

phy, uses ' man ' '-' / x / x ir

forbodyandsoui rcspondendum est sicut superius ad obiectus. Nam anima

of man, even ^ ^

when separated. est per se homo et corpus I nuncupative ; et sic utrumque non [A 81b] duo homines, sed unus tantum. Si autem Magister intelligit hominem collective pro "^ duabus naturis ad ^ invicem et Yerbo ypostatice copulatis, non est color quod tunc sit homo nisi utraque natura sit homo : et sic esset homo immortalis sicut 25 anima f uit a sua ^ origine immortalis ; et per consequens partim mortalis, quia mortuus, et partim immortalis, quia anima. Hoc autem concedendum est de quolibet alio homine.

Thus christ re- Mausit ergo Christus pro triduo minor patre quid|quid fuit [0 220d]

mained true man , , • -i i • • t j

and a ereature antc et sic suppositum humane speciei licet non tunc com-

in the three days, t •

aithough the polnebatur quautative ex anima et corpore. TJnde tuncrB124bl

parts of his hu- -^ ... ... . .

man nature were complevit obedienciam Trinitati ^" ministrando secundum

then separated.

naturam assumptam.

1-^ specifica humana C ; spccifica o»j. humana 0. „ ^ consequentes A B C.

3 sophistice B. * qlet^j 0.

* ad id' =idem C ; illum om. 0. " vocentur 0. "^ per 0.

8 ab 0. ^ suo AB C. ^^* trinitati cum lacuna o»i. C.

Cap. IV.] DE BENEDICTA INCAENACIONE. 49

Cap. IV.

[^liixta ponit sentencias modernorum dodoruni ut veritas plus lucescat.

The ojjinions of Bonaventnra, Duns Scoftts, and St. Anselm, as to the nature of Christ during the three days' entombment, examined.~\

Sed ut magis appareat, ouomodo communicacio ydiomatum Bonaventuradis-

tinguishing three

pro triduo Christo conveniat, iuxta posite sunt sentencie kinds of predi-

cation :

modernorum. i. actuaiis;

2. aptitudinalis

[C62a] Scribit enim Bonaventura | super Distinccionem 12.^ 3" (or habitudi- Sentenciarum, quod triplex ^ est predicacio, scilicet actualis, ^: •P'^''™ • ..

^ ^ r r ' ' rightly descnbes

aptitudinalis,^ et mixtim. Actualis, quando subiectum est c^tTdsT^^w^s^iMn ens actu et f orma predicati sibi inest ; ut cum dicitur bomine ^^^^ *a '^'^mixed existente ' homo est animal.' Predicacio secundum puram beinR ^^*Tctuaiis aptitudinem est, quando nec subiectum nec forma predicati muchas'theWord 10 est in actu, sed necessaria* est ordinacio unius ad alterum Zoth. "soui and fundata super principia nature ; sicut nuUa rosa existente naiis 'predicatio ' ' rosa est flos.' Uuando subiectum autem est in actu, et rai and habituai

. . . . union between

forma predicati non mest sibi actualiter sed secundum neces- the human soui

. . and body, ■which

sariam ordinacionem fundatam super principia nature, tunc is the 'form' of

. humanity, was

15 est predicacio mixtim, id est, partim actualis et partim apti- suspended. tudinalis. Et sic concedit quod Christus f uit homo in triduo, quia subiectum, quod est Yerbum Dei, tunc fuit in actu, et forma humanitatis servata fuit in aptitudine coniunccionis anime ad corpus. Nec vidi planiorem sentenciam alicuius

20 doctoris in illa materia ; quia indubie, quicunque concedit quod corpus et anima fuerunt partes Christi in triduo, habet concedere consequenter quod Christus habet correspondenter esse hominis ex eisdem.

Sed Doctor Subtilis dilatat^ ibidem ^ amplius istam mate- ButDunsScotus,

25 riam. Dicit enim quod in triduo fuit ita ; quod ' Christus est Christus, et quod Yerbum habet tam corpus quam animam

1 22 0. "^ duplex 0.

3 habitudinalis codd. omn. Quae sequimtur lcctionem in textu confirmant.

4 nata 0. ^ dilitat 0. « ibi B,

50 JOHANNIS WYCLIF [Cap. IV.

sibi unitam, et tamen non tunc fuit ita quod Christus est homo ; quia humanitas dicit ultra naturas imperfectas et ultra unionem respectivam unitatem ^ absolutam, sicut est in numeris. Et illa unitas non componit cum aliis ; quia tunc esset ^ processus in infinitum. Et sic in triduo corruptum 5 est aliquid absolutum, qnia, humanitas ; sic quod nulla pars eius remanserat, cum sit ^ forma totalitatis ^ non habens partes quotinff John of quantitativas vel qualitativas. Racio autem quare non

Damascus to

define the term sequitur — Christus est Christus : ergo Christus est homo — est

' Christ,' denies

that christ was ista. Christus secundum Damascenum ca°. 49 est nomen 10

man in the tbree

days; since the ypostaticum * duarum naturarum ^ completarum singulatim,® man composite scilicet humanitatis et deitatis. Cum ergo oportet racionem

nature was not ° ^

^en present m subiecti talis esse in se veram, antequam aliquid de eo enuncietur ; quia aliter esset hec vera — maius Deo ' est — quod est falsum,* cum subiectum includit repugnanciam : 15 patet quod hec — Christus est homo — ^ formata pro triduo ^ foret falsa ; quia humanitas non tunc infuit Yerbo Dei. Ideo, sicut,^" nullo homine existente, homo albus" est homo albus, ^^ nec ex hoc sequitur quod homo sit homo albus ^* : sic pro triduo Christus est Christus ; sicut Deus-homo est ^^ [A 81c] Deus-homo, | et tamen Deus non est tunc homo.'

Ulterius quo ad denominacionem Verbi ab illis partibus ita scribit : ' Yerbum, inquit, quamvis in triduo habuit " corpus

The Word, says et animam sibi unitam a quibus potuit denominari : non

Duns Scotus, had

body and soui, placuit tamen doctoribus quod denominetur ab eis, et forte 25

but not united so

as to make up the non siue causa : cum partes non denominant, nisi ut sub-

■whole — human-

ity : therefore the sistuut naturaliter in suo toto. Sed tunc defuit humanitas:! [C 52b]

Word cannot be

caiied 'man;' or ^(jgo j^ou dcuominavit cum cameum vel carnalem. ^^Yerump-

be said to be ' in -^

theflesh.' tameu si essent^' nomina imposita, posset denominari ab

illis ; sed ^^ oporteret quod essent denominativa, que non 30 saperent vicium. " TJnde sicut substancia " non sufficit denominari ^® alba ab albedine,^* nisi mediante subiecto : sic

1 humanitatem A B C. ^ est C. ^-\ totalitas A B C.

* ypostasis 0. * coniunctaturum add. B. * significancium A B C.

' de eo ABC. ^ factum 0. ^-^ pro triduo formata A B C.

'" sicut om. 0. ^^ af 0. i2_n j^gg _ _ _ albus oin. B.

i-* est om. 0 ; sed in margine adnotatiir ho e de^. '■' habet A B C.

i5_i5 verumptamen esset 0. ^^ si 0. ^'-^'' bis 0. ^^ alba albedine C 0.

Cap. IV.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 51

nec Christus denominari carnalis, nisi mediante humanitate : ut, si Christus assumpsisset solum quantitatem, adhuc ^ non esset quantus propter defectum subiecti niaterialis.' Hoc The author finds

. , , . , ..... ttie Latin of

Latmum huius doctoris est michi ^ et forte aliis difficilius Duns scotus dif-

ficult : so he

5 ^ quam sentencia Augustini.^ appiies to it an

admitted logical

Sed pro eius intellectu notandum quod ipse admisit predi- maxim of the

^ j. j. j. same doctor,

cacionem secundum habitudinem* sicut Doctor alius.* Et illud antiquitus est famosum,^ ut : ' Quandocunque predicatur idem de se vel per se superius '^ de suo per se ^ inferiori ^ est

10 predicacio vera,^ licet neutrum extremum sit in actu. Ut verum est, dicit Doctor, quod — Cesar est homo — eciam nullo homine existente.' Sed quando predicatur formaliter res alterius generis, tunc limitat ad predicacionem actualem ; ut, * si homo est qualis,'° quantus, pater, agens, et cetera ; tunc

15 est actu.'

Et cum illo concordat Anselmus in De Concordia 5° intheappiication

o -j T , /-\ • •! j , • "f -which Duns

ca . ita dicens : * Uuippe non idem est, rem esse pretei'itam, Scotus is sup-

ported hy St.

et, rem preteritam esse pretentam ; aut, " rem esse presentem, Anseim. et, rempresentem esse presentem; aut,*^ rem esse futuram, et,

20 rem futuram esse futuram : sicut non est idem, rem esse albam, et, rem albam esse albam : lignum enim non ^^ de necessitate semper est album, quia^^ aliquando antequam fieret album, potuit non fieri album ; et ^^postquam fieret album,^* potest fieri Don album : sed lignum album de necessitate semper est

25 album, quia non potest ^^ fieri, ut album simul sit non album.'

Yolunt ergo isti doctores quod necessaria sit predicacio aptitudinalis secundum esse possibile in causis secundis, quandocunque predicatur idem de se vel per se superius de Their logieal

. 7 . .... theory cannot

30 suo per se inferiori. Nec ex hoc concluditur existeneia talis be successfuiiy

impugned ;

rei. Nec contendo multum circa hanc logicam, cum nescio ^^

' ad hoc A B C. ^ michi add. in margine B. --^ quam e aug^ sen^^s Q.

* An potius legendmn aptitudinem ? rf. p. 49 passim.

* alius doctore A B C ^ famosus A B C. '^ vel add. A B C. 8 pe C. ^-^ est . . . vera ow. ABC. ^" est equalis C.

^i-ii rem . . . aut om. 0. ^- non in margine C. ^'^ quoniam A B.

^*-^* postquam est album A B C ; postquara fieret est album 0. 15 poterit 0. ^^ nequeo B.

52 JOHANNIS WYCLIF [Cap. IV.

but it does not eam efficaciter 1 impugnare. Sed considero quod si moderni [B 125a]

apply to the case

in point. dignarentur ^ attendere ad scripturas patrum priorum,

thor's logicai non tantum mirarentur de hoc quod dico : Omne pre-

standpoint it fol- -^

lows that christ teritum vel futurum esse pro suo tempore : quia ex illo

■was man m tne ^ x- j.

three days. dicto sequitur nedum omne preteritura vel f uturum sed 5 eciam omne possibile esse ^ pro semper. Et sic videtur quod infiniti homines, sicut quelibet signanda individua, sunt ubique ; nam mille homines sunt mille homines, et sic infinitum,^ nullo homine existente. Nec videtur | racio quare [0 221a] semper, quin * per idem ubique et sic quilibet^ infinitum 10 honus foret infinitum bonus, et sic de quacunque denomina- cione possibili.

Sed dimittendo istud argumentum, ad propositum quod sequitur : Christum fuisse ® hominem in triduo. Nam Chris- tus est per se in specie humana, ut patet posterius : ergo est 1 5 per se homo : et per consequens, si est Christus, tunc

if Christ was est homo. Confirmatur. Sicut conceditur quod Christus I [A81d]

Christ, Christ

■was man in the est Christus, sic conccdi debct quod iste homo est iste

three days.

homo, demonstrando lesum.'^ Sed impossibile est istum hominem esse istum hominem, nisi iste homo sit ® homo.| [C 53a] Ergo concesso quod Christus est Christus pro triduo, conce- dendum est ipsum esse hominem pro eodem. Unde dicit Doctor quod, f ^ ' si hec esset per se Christus est homo et suffi- ciens quod causet inherenciam predicati ad subiectum, sine hoc quod subiectum dicat compositum unum hoc Christus 25 est homo fuisset semper vera. Sed magis, inquit, credo quod requiritur hoc et plus.' ^ f

Item sicut conceditur quod pro triduo ille homo est ille homo, ita concedi debet ut convertibile per se, quod ille

^ dedignarentur 0. - est 0. ^ infinito 0. * quando C.

^ cuilibet A {prinia manu) B C ; quelibet A (altera mann). ^ esse B.

7 ihj 0. 8 iste add. A B.

'-^ Locus difficillimus et valde corruptus, ut crebrae rasurae et variae lecliones codieum indicant. Edidi supra lectionem codd. A B G ; hic codicis 0 lectio subjungitur. Si hic esset per se Christus est homo et sufficiat quod causet inherenciam predicati ad subiectum cum hoc quod subiectum dicat conceptum unum hic Christus est homo fuisset semper vera sed magis inquit credo quod requiritur hoc et plus.

Cap. IV.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 53

homo componitur ex hoc corpore et hac anima. Ex quo which foUows

also from the

plane sequitur quod ille homo sit homo, sicut ille homo est fact that christ

^ ^ , ' and God-Man

l)eus-homo. Nam Christus et Deus-homo convertuntur ^'"e convertibie

terms.

^ simpliciter et ex equo : ^ et per consequens, sicut conceditur 5 quod Christus est Christus, sic concedi debet quod Deus- homo est Deus-homo. Sicut ergo conceditur quod rosa est christ is (s. Je-

J2 i •■! -Ti j o T , n • • •! • rome says, ever

iios propter possibintatem ^ iicet nulla existat ; sic evidencius has been from videtur concedendum quod hec persona est homo, posito quod the worid) the

same Christ.

essemus m tnduo cum sit nedum remota potencia, sed dis- 10 posicio propinqua et necessaria, ut resurgat. Unde propter essenciam materialem perpetuam videtur leronimus * in Ep. ad Paulam et Eustochium concedere quod Christus a principio seculi erat Christus : sed Doctor ille concedit ad sensum alium. 15 Item cum Christus secundum illum doctorem hahet omnes The absence of

. ' union ' in the

partes ^ quas habet post resurreccionem, non dencit ad hoc eiements of the

... , human nature

quod tunc ^ sit homo nisi unio respectiva : sed nullum tale does not invaii-

date the true hu-

respectivum est de essencia substancie ut patet alibi De manity of chri!.t

in the three days.

Continuacione : ergo corpus et anima unita Yerbo pro triduo 20 sufficiunt" denominare ipsum esse hominem. Minor patet ex hoc : quod addita unione illa ad alia principia existencia ■^ pro illo triduo,'' foret consequens formaliter, quod Christus sit homo : ergo tunc non deficit ® nisi ^ dicta unio ; nec valet dicere quod humanitas deficit ; ® quia humanitas est 25 quod ipse est homo : ergo non est previe requisita ^" ad hoc quod ipse sit homo, quia tunc idem esset previe requisitum ad se ipsum.

Item vel est dicta unio causa humanitatis vel e contra ; union i<: not the cum distinguuntur ut absolutum et respectivum, et non 30 sunt impertinencia. Si humanitas sit causa dicte unionis tanquam " passionis que consequitur ad subiectum : tunc

'-^ ex equo simpliciter B ; simpliciter et e contrario 0.

2 possibilem U. •* leronimum A B C. ^ personas B ; ptes {sic) C.

* tunc om. B. ^ faciunt A B C. '-' om B.

nisi . . . deficit om. C. ^-^ necO. i" requisita codd. omn. si, unio.

8_S

^' tanquam bis 0.

54 JOHANNIS WYCLIF TCap. IV.

humanity for unio non requiritur ad humanitatem, et e contra ^ pro dieto

three reasons :

1. Continuation tnduo sunt omnes cause posite, que requiruntur ad humani-

is not identical _ _ ■*•

■with cause. tatem Christi ; ^ et per consequens tunc est homo. Si e contra unio sit causa dicte humanitatis, hoc ^ videtur tripli- citer esse falsum. Primo per^ hoc quod continuacio per 5

2. Amanremains idem foret causa corporis ; quod improbatum est alibi. 2°.

a man although _ -^

changes pass per hoc quod uuio illa, cum dependeat ab extremis, non est

over lus boay. ....

essenciale principium hominis, eo quod posset manere idem homo variato corpore vel ablata eius parte quantitativa. 'Noji ergo est illa unio causa beatitudinis, sciencie et ^aliorum 10 accidencium ^ hominis que insunt racione anime ; et multo minus est causa^ humanitatis, que est prior illis accidentibus.

3. Union is an 3°. per hoc quod iUa unio nedum dependet ab illis extremis

accessory not a

necessary pre- absolute, sed ut copulautur oualitative ad invicem ; et per

vious condition. ^ ^ _ -^

consequens presupponit perf ectum hominem : et sic non est 1 5 previe requisita sed accessoria. The fact is that Tales multas evidencias | feci alias cum testimoniis sancto- [C 63b]

the ■whoie hu- ' ^- -"

sonaiity are pre- ^'^^» quod tota humanitas et personalitas servatur in anima; ImiX^^ and "^so ^liter enim nimis esset mundus peioratus per deperdicionem peShumanity absolute | humauitatis Christi succedente^ loco iUius iocaHs^ [A82a] fect^ed the"wo^rM' prcciosissimi sola morte. Oportet ergo plenam perfeccionem days. ^ '^'^'^ huraanitatis Christi servari* in composito discretive ex corpore et anima, quod plus sic perficit mundum quam prius perficit Judges xvi. 30. quaUtative compositum, sicut contingit de Sampsone. Duns scotus' TJlterius quoad denominacionem Verbi pro iUo triduo ex 25

statement (p. 50, .

1. 24) that the corpore et anima resultantem, videtur responsio multum

name ' man ' can- ....

not refer to hody UteraUs, quaudo dicit quod ' non placuit doctoribus ipsum

or soul separate-

ly united to the denomiuari ab iUis.' Nam semper ^ Spiritui sancto auctori '"

Word. At any _ ^ -^ -^ _

rate the Hoiy gcripture placuit quod denominetur pro iUo triduo 1 ' descen- rs 125b1

Spint uses such j. ^ j- x i l j

lanffuage, when (Jens ad iuferos ' " secundum animam, et * iacens in sepulcro ' 30

mHolyScripture ^

^descend ^^'fnto sccundum corpus : et sic de sepuUura et aUis ministeriis ^^ soui) ^Iq' lie '^n ^^ sepuUuram pertinentibus, ut condimento mixture mirre in his b^ody) '*'*' ^^ aloes, involucione in sindone, posicione in monumento,

^-1 pro . . . Christi om. A B C. ^ hoc om. 0. ' ex 0.

*-* rerum accedencium A B C. ^ suut cause 0, ^ sic sedente 0.

' vitalis A B C. " servare A B C. ^ semper om. A B C.

^'^ auctore C. ^^ ad inferna B. '^ misteriis ^?-o misteriis 0.

Cap. IV.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 55

Et racione anime denominatus est 'rex spolians tartara,'^ and to 'triumph

over hell.'

regens spiritualiter suum exercitum pacificando rebelles tam intraneos quam extraneos : - et sic de omnibus actibus regiminis, que ad regem spiritualem pertinent, longe efficacius 5 quam antea fecit vivus ^ : tunc enim habuit exercitum plus unitum.

Item cum tam corpus Christi quam anima fuerunt secun- dum Doctorem tunc partes Christi, et nichil dicitur pars, nisi christ lacked no

essential of man

m comparacione ad aliquod totum : videtur quod fuit unum when the parts

of his humanity

10 totum continuum vel discretum, cuius erant partes, ut dictum were in separa-

... tioi- est superius : et illud discretum, cum non deficit in aliquo

substanciali quod fuit in humanitate, quando affuit qualita-

tiva composicio : videtur quod tunc,* sicut mediante^ illo toto

et unione sufficiunt partes ille ^ denominari partes Christi, sic

15 sufficiunt denominare Christum denominacionibus naturaliter''

consequentibus ex eodem.

Et quantum ad ® exemplum Doctoris de albedine depen- The instance of

Duns Scotus (p.

dente a subiecto ut causante et non substantivante ^ : patet so, i. 3o), that

' whiteness '

quod ymaginacio ^" est ficta ex falso principio, scilicet quod piakes ^ nothing 20 albedo potest primo " esse ad omnem ^^ punctum subiecti ^'^^ '^eip of a

i^ r j. substance, is in-

sui informans ; ^^2°. conservata " ab eo sine hoc, quod :*'^'*'^ ' |i"''t*'^®

' ' ^ idea of -white-

informat ; et 3°. nec informans nec conservata ab eodem. "ess mciudes a

' suDstance.

[0 221b] Albedo | enim, cum sit subiectum esse album, non potest esse sine subiecto. 25 Item de hoc quod dicit Christum posse denominari ab illis Aiso his ohjec-

^ '^ tion (p. 50, 1. 28)

partibus ut sic ' Si essent nomina imposita ; ' miror de istis ^° appiying to verbis tam realis philosophi et subtilis, cum constat " quod J^^-^^^ t^ oni°"l denominacio rei extra est impertinens imposicioni '* nostro- fs^not^tenabie."^' rum nominum, ut albedo eque denominaret ^^ simplum " and^others'"* 30 album, nullo signo artificiali hominum ^^ existente ; sicut quotlibet talibus positis secundum varia ydiomata. Unde denominaciones, quas Augustinus, Hugo de Sancto Victore,

1 tarthara A B. * externos A B C. ^ vivus om. A B C ; vn^ 0.

* tunc om. A 13 C. ^ mediate A B C. ^ ille om. A B C.

? naturalibus A B C. ^ 2™- add. 0. » subiectante 0 M.

1° ymago 0. '^ prirao potest A B C. i' hominem 0.

i^ 2° conservatum 0. '* cum stat A B C. i* imposicionem A B C.

i^ denominari 0. ^'^ ipsum A B C. ^* hominem 0.

56 JOHANNIS VVYCLIF [Cap. IV.

before Peter et alii precedentes Magistrum Sentenciarum imposuerunt

Lumbard fieely r fe i

usedtheseterms. Verbo Dei secundum illas^ partes pro illo triduo, scilicet| [C 64a] quod est caro, quod est aniraa, et sic de ceteris, non sonue- runt in vicium. Nec valet dicere quod ille denominaciones sunt synecdochice - ; quia, ut patet alibi, construccio synec- 5 dochica ' est, quando parti quantitative attribuitur primo

Discussion of denominacio accidentalis, et consequentur toti secundum

the difference

between these iHam partom ut ; — homo est * albus f aciem et sanus thora-

expressions and ^

oihers in which cem.^ Cum ergo nec corpus nec anima Christi sit pars

(koto (TVVeK- _ _

Soxriv) the part eius quantitativa ; sequitur quod hic non est construccio 10 whoie. synecdochica ® — Christus est anima — sicut nec — Hic homo

est tibia.

Item si pro dicto triduo corpus et anima sunt pa^rtes Christi, tunc denominanf ipsum habere partes illas tanquam partes suas : quia constat quod non sequitur ^ — Hec^ res est 15 mea et est pars ; ergo est pars mea — quia quelibet pars creature esset pars | Trinitatis increate ; et, ut sophiste ^° [A82b]^ arguunt, homo ^^ monstruose haberet multa capita asinina. Duns Scotus al- Ideo concedit doctor ^" quod Christus potest vere denominari

lows that Christ

had ' caro,' but pro illo triduo habcns partes illas ut partes suas, sed non 20

denies to him the

term 'carneus' carneus vol carnalis : ut si solum^^ assumpsisset^* quantitatem,

or ' carnalis.'

adhuc " non ^" esset quantus propter def ectum subiecti mate- rialis : sic licet habeat carneam partem suam, adhuc ^'' nou est carneus, eo quod deest humanitas. Sed miror de ista Three reasons similitudine propter tria. Primo cum impossibile sit quanti- 25

■why he is wrong. -^ ^ ^ ...

tatem per se esse. 2°. cum hoc posito per impossibile Yerbum esset quantum per ypostaticam unionem. Non enim est unio vel assumpcio personalis sine communicacione ydiomatum nature specifice assumpte ^^ Verbo vel persone assumenti : assumptum enim ypostatice oportet terminari sup- 30 positacione" aliena et non esse suppositum proprie speciei,

^ alias 0. ^ sinodochice A B C ; synodotice 0 ; cf. p. 39, w. 5.

' sinodochica A B C ; synodotica 0. * est sec. man. A ; om. B.

^ serenus thoracem A B C ; sanus secundum thoracem 0.

* sinodochica A B C ; synodogica 0 ; cf. n.l supra. ' denominat A B C.

* sequitur om. 0. ^ hoc A B C. ^" sophistice A B C ; so*« 0. '1 hoi 0. ^^ doctor o;w. C. ^^ solus B. ^* sumpsisset A B C. i^ ad hoc C, i^ non otn. 0. ^' ad hoc C 0. ^^ assunipti 0.

*^ suppone A B C.

Cap. IV.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 57

ut eciam ^ dicit doctor. 3°. videtur similitudo ^ impertinens ; cum natura illa non dependet ab humanitate, cum manet naturaliter sine illa, et posset fuisse assumpta sine assump- cione humanitatis. Si enim Verbum posset pure assumere 5 quantitatem, multo evidencius carnem mortuam per se de natura possibilem.

Item pari ^ evidencia, qua Christus habet corpus mortuum in tbethree days

Christ not only

tanquam partem suam pro illo triduo, habet quamlibet partem had a body,,but illius corporis partem suam, ut latus, ^ caput, et pedes,* sicut

10 scriptura sacra patenter asserit. Sed concesso consequente, cum non possunt poni nisi partes quantitive Christi, cum sint partes quantitative corporis, sequitur quod sunt partes quantitative Christi. Et cum omnis pars quantitativa rei componit ut sic quantitative ^ omne totum cuius est pars,

15 sequitur quod dicte partes quantitative componunt Christum quantitative,'' et per consequens sic componunt,' ut sit maius* sua parte quantitativa. Sequitur quod Christus sit^ pro triduo mole magnus, ut puta septipedalis, in tumulo, cum ibi habeat partes extra partes : et cum nichil sit quantum nisi a bodUy sub-

20 substancia materialis, sequitur quod Christus fuit pro dicto " [B 126a] triduo substancia corporea ; | et per hoc est verisimile ^". Doc- torem debere concedere, cum dicit quod Christus potest denominari pro illo triduo homo mortuus a tota natura, cui [C 54b] discrete | copulatur. Et abreviator suus Cowtonus " dicit in Cowton'»

summary of

25 quod f uit pro illo triduo homo mortuus ^' sed ^^ non homo. P^ns Scotus it

^ r jg stated that

Sed videtur michi quod si quis est homo mortuus,^^ tunc ^'''"^t in the

^ ^ three days was

est animal et corpus mortuum " et sic corpus, quamvis enim bu° n°t.™homr''' mortuum " per se circumlocutum cum verbo equivaleat ^"f^"^'^ ^'^^ """^ verbo ampliativo. Ita^^ quod non sequitur — ista bestia 30 nunc est mortua ; ergo illa nunc est — Tamen si ista bestia nunc sit ^^ bestia mortua, ista nunc est bestia, que moritur

1 eciara om. A B C. ^ [\]q^ ac?<^. C. ^ per C. *- * pedes et capud B.

^ quantitative om. B. ^ quantitative otn. AB C.

■^ cipnipoiiit 0 ut om.. 8 magis B ; mag° 0. ^ sit om. C.

^" verissimilem 0. '* colton A ; carton B ; cantori C ; cowtonus 0.

1--^* sed . . . mortuus om. 0. ^'^ et B. ^^-^^ et . . . raortuum om. 0.

^* ampleatio i 0. ^^ est {sie) sit in marg. A.

58 JOHANNIS WYCLIF [Cap. IV.

aut ^ moriebatur. Si ergo res sit mortua secundum partem quantitativam ut - manum aridam ^ vivente residuo, quanto magis erit mortua per totum, si quelibet pars quantitativa sui sit mortua ? Patet ergo quod si Christus unquam ■• f uit mortuus,^ hoc fuit in triduo, et indubie tunc fuit persona 5 mortua : et cum oportet dare '^ naturam unitam, seeundum quam passus est mortem, que natura subiectet mortem ; patet quod tunc fuit corpus sibi unitum sicut subtiliter'' dicit Doctor. Non enim fuisset mortuus, si pro primo instanti non-actuacionis corporis post vitam Christi tam corpus quam 10 anima adnichilata ^ fuerunt ; quia tunc omnis mors esset adnichilacio.^

Item omnis anima, in quantum huiusmodi,^ | animat, ut [A 82c] Thecreatedspirit patet 2° De Anima. Si ergo ille spiritus creatus fuit pro

of the Word, . „, . . • • j. 1 j;

heing in the iUo triduo anima Christi, tunc animavit ; et, cum non i o

three davs the ... , • •j.

soui (anima) of animavit tunc corpus, rehnquitur ^" quod tunc animavit

Christ.aniniated,

notthebody, hut Christum^^ : et per consequens ipse fuit tunc animatus ad

Christ ; not of J r m i

course in his ggjjguni expositum. Et cum ^" nou secundum naturam divi-

divine, hut in his ■■■

human nature : ^^^^ pocius quam " in mundi principio : ergo servata est

unio nature create precedens animam, que non potest fingi 20 nisi humanitas. Non enim sortiretur" animacionem cum illo creato spiritu, nisi ypostatice uniretur ; sicut habet denominacionem humanitatis propter ypostaticam unionem. Confirmatur. Si Christus uniretur ypostatice primo illi spiritui separato tunc esset aliquid quod prius non fuerat, 25 cum fieret alicuius speciei in genere substancie, cum aliter non esset unio personalis. sed modo unitus est eadem unione qua tunc uniebatur ^^ : ergo manet Christus illud pro triduo. Minor patet ex hoc, quod alterius racionis f uit unio, qua ^^ Christus uniebatur spiritui suo pro triduo, quam ^^ unio non 30 ypostatica ^^ solum per graciam : eo quod aliter non denomi- naretur Christus tunc habere animam, descendere ad ^" in-

1 ac A B C. 2 aut codd. omn. ^ aridum 0. * nunquam C.

5 per totum add. A C. « dari B. '' subiecti 0.

6 anichilata amchilacio A. ^ modi om. 0 C. ^" requiritur 0. " Christum om. O. ^^ cum om. 0 C. '^ quoniam A C. 1* sortitiretur 0. ^^ uniretur A B C. ^" quam C.

1' quoniam A. ^" ypostaica 0. ^^ in A B C.

Cap. IV.] DE BENEDICTA INCARNACIONE. 59

femum, et ministrare Patri ut sibi subditus, pocius quam

Spiritus Sanctus dicitur minor Patre secundum columbam ;

quod est contra Augustinum primo Contra Simplicianum.

Sicut ergo Christus fuisset tunc spiritus create speciei, ita

c est modo propter consimilem unionem : et cum ille spiritus

non esse ^ potest nisi humane speciei, quia tunc posset

[0 221c] transire de specie ad speciem, et sic species solum | per

accidens sibi inexistens foret sibi non species : nam ^ corrupto

omni corpore et servatis spiritibus illis, qui quondam erant

10 anime, forent ipsi individua racionalis nature ; quia per se

[C 55a] denominati agere acciones personales ; | et per consequens

individua speciei non alterius quam humane, ut olim fue- christwasthere-

^ ■'- fore human in

rant : ergo relinquitur quod forent homines : haberent enim ^^^ ^^^^^ '^^y^ '• unam ^ naturam communem, in qua convenirent pari evi-

15 dencia qua* alia supposita speciei, et talis communis natura, cum sit prima quiditas^ illorum individuorum, foret illis species specialissima. Et illud facit michi evidenciam quod humanitas servatur in anima ; cum individuum non potest exuere formam speeificam, et olim fuit in specie humana non

20 solum indirecte,^ sed habuit propriam quiditatem.

Propter tales evidencias declinant moderniores loquentes andthemoderns,

who say that

' superficialiter more '^ legis ab istis principiis dicentes quod christ then had

^ o L i j neitber body nor

Christus non habuit in dicto triduo corpus vel animam ; et sic soui areinerror;

^ ' and ;^ practically

nec fuit mortuus nec mortem passus, cum nulla fuit mors ^^"[i^/ '^and^^d''' 25 Christi ; nec iacuit sepultus, nec descendit ad inferos ; et ^"^'^^ ^^^° ^^^^- per consequens, cum tunc non fuit unio ypostatica Christi ad naturam creatam, Christus non liberavit in persona propria patres de limbo, sicut nec Pater ; cum tunc fuit secundum ^ omnem naturam ^ tunc habitam equalis ^ Patri et non 30 minister.

'Nec intelligende sunt ^"dicte locuciones^" synecdochice," cumChristus tunc non habuit partem : et non est synecdochica^^

1 esset 0. 2 a, add. 0. ^ unara om. B. * quum B.

5 deitas B ; quantitas C. ^ indircem A C. '-' superficienter nfe (nostrej 0.

^-8 serae iniT {Qu. seraen et naturara ?) 0. ^ essencialis C.

^" de vi locucionis A B ; de ee (esse) locucionis C. 11 synodochice A B C ; synodotica 0\ cf. p. 39, n. 5. 1- aynodochica A B C ; synodotica 0 ut saepismne.

60 JOHANNIS WYCLIF [Cap. IV.

locucio tocius per partem nisi pro mensura pro qua ^ est pars

propter inconsequencia,^ que secuntur. Sed hos deliros a

i.PeterLombard scriptura a fide et a sanctis doctoribus vocat Magister Sen-

coiidemns them ;....'

and so does tenciarum Distinccione 21 ' hostes veritatis.' Nec inveni in

Bonaventura,

scriptis ^ I alicuius doctoris probabilis istam ^ sentenciam ; sed [B 126b] fingunt eam recentissimi correctores. TJnde doctor Bona- ventura * putat super Distinccione 21. 3" Sentenciarum quod sit de substancia fidei credere quod tam corpus quam anima | fuerunt in triduo partes Christi ; et allegat ^ ad [A82d] Augustinff* ^and ^°<^ ^^^ Augustiuum quam lohannem Damascenum dicentes ': 10 John of Damas- i ^nathema sit, qui dicit Yerbum deposuisse quod semel assumpsit.' Unde consequenter declarando quod triplex^ est unio, scilicet accio agentis, passio uniti vel unitorum, et 3°. unitorum relacio, dicit quod eadem ^ unione activa continue unitum est ^ Verbum carni et anime sicut eadem 15 tencione tenemus equum et frenum. Unde et sanctus Tvith -whom st. Thomas super D^. 21 dicit quod deitas fuit coniuncta in dicto

Thomas aiso

agrees. tnduo tam corpon quam anime ; non quod Verbum fuit tunc

corpus vel anima, sed quod tunc fuit corpus Christi [corpus] ^" et anima eius anima, et solum " talis fuit unio ypostatica 20 post et ante.

ii.Thecreedaiso, Arguitur ^^ autem de racione supposita fide catholica ad

in stating that i i • -\t • -i

christ lay in the probandum propositum. JNam, supposito quod essemus in

tomb and des- . . „, . . .

cended into heii, triduo, patct quod corpus Christi lacet m sepulcro et anima

implies that he . .

possessed hody desccndit ad inferos : nam hoc iacet in sepulcro et hoc est 25

and soul.

corpus Christi post et ante hoc triduum ; ut patet amplian- tibus presens tempus : ergo corpus Christi iacet in